Η Δυσδιάκριτη Απώλεια: Όταν το Σύνδρομο της Άδειας Φωλιάς Γίνεται Τραύμα
Γράφει ο Γκίγκας Εμμανουήλ, Φοιτητής Ψυχολογίας SCG
Το “σύνδρομο της άδειας φωλιάς”, αναφέρεται στα έντονα συναισθήματα θλίψης, μοναξιάς και απώλειας, που βιώνουν οι γονείς όταν τα παιδιά τους αποχωρούν από το γονεϊκό σπίτι, συνήθως για να ξεκινήσουν σπουδές, εργασία ή να δημιουργήσουν δική τους οικογένεια. Η αλλαγή αυτή, που σηματοδοτεί το τέλος μιας σημαντικής φάσης στη ζωή των γονέων, μπορεί να οδηγήσει σε μια βαθιά συναισθηματική κρίση, καθώς μεταβάλλεται ο ρόλος που καθόριζε την καθημερινότητα τους και τη ταυτότητα τους για πολλά χρόνια. Στο παρόν άρθρο, αναδεικνύεται πως αν και το σύνδρομο δεν είναι διαγνωστική διαταραχή, δυνητικά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογική ευημερία και την ποιότητα ζωής ορισμένων γονέων/φροντιστών, ειδικά αν δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη νέα τους πραγματικότητα.
Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς είναι, στην ουσία του, μια απώλεια. Μια φυσιολογική διεργασία από την οποία οι γονείς, βιώνουν το κενό της καθημερινής παρουσίας των παιδιών, που τους παρείχε μέχρι πρότινος μια ξεκάθαρη ταυτότητα και σκοπό (Luscher & Pillemer, 1998). Η αίσθηση αυτή της απώλειας, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, μπορεί να προκαλέσει βαθύτερα ψυχολογικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη ή κρίσεις άγχους, ειδικά σε γονείς που ταυτίζουν την προσωπική τους αξία με τον ρόλο τους ως γονείς (Shapiro, 2012). Η βιβλιογραφία στον τομέα της Ψυχολογίας, φανερώνει πως το σύνδρομο αυτό ενδέχεται να ανασύρει προηγούμενες ανεπίλυτες συγκρούσεις ή τραύματα που συνδέονται με την αίσθηση εγκατάλειψης και απώλειας, γεγονός που αυξάνει την ένταση των συναισθημάτων (Martínez, 2018).
Πολλοί γονείς δεν έχουν προετοιμαστεί επαρκώς για τη στιγμή που τα παιδιά τους θα φύγουν από το σπίτι, ιδιαίτερα σε κοινωνίες όπου οι οικογενειακοί δεσμοί θεωρούνται ισχυροί και οι γονεϊκοί ρόλοι επεκτείνονται και στην ενήλικη ζωή των παιδιών (Harkness & Super, 2002). Σε τέτοιες περιπτώσεις, η αποχώρηση του παιδιού μπορεί να λειτουργήσει σαν “συναισθηματικός αποχωρισμός” που γίνεται αντιληπτός ως ψυχολογικό τραύμα, ιδιαίτερα όταν το αίσθημα απώλειας συνοδεύεται από έλλειψη αυτοεκτίμησης ή αδυναμία προσαρμογής στη νέα πραγματικότητα (Schneider et al., 2001).
Σύμφωνα με έρευνες, γονείς που έχουν βιώσει προηγούμενες τραυματικές εμπειρίες, όπως αποχωρισμούς ή απώλειες, είναι πιο ευάλωτοι στο να βιώσουν την άδεια φωλιά ως τραυματικό γεγονός. Η νέα συνθήκη μπορεί να πυροδοτήσει αναμνήσεις από παλαιότερα τραύματα, που επιδεινώνουν την συναισθηματική τους κατάσταση (Blieszner & Roberto, 2013). Επιπλέον, σε περιπτώσεις που οι γονείς είχαν ιδιαίτερα στενές και εξαρτημένες σχέσεις με τα παιδιά τους, η αποχώρηση μπορεί να ανατρέψει τον ψυχικό τους κόσμο, δημιουργώντας ανασφάλεια και δυσκολία προσαρμογής, παρόμοια με τα συμπτώματα τραυματικής αντίδρασης.
Διαγενεακό Τραύμα και Συναισθηματική Κληρονομιά
Το διαγενεακό τραύμα αποτελεί ένα ακόμη ενδιαφέρον πεδίο εξέτασης του συνδρόμου της άδειας φωλιάς. Όταν οι γονείς δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα συναισθήματά τους γύρω από την απώλεια της άδειας φωλιάς, ενδέχεται να κληροδοτούν αυτά τα συναισθήματα στα παιδιά τους, ακόμη και χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Τα παιδιά, βλέποντας την ψυχική κατάρρευση των γονιών τους, μπορεί να αισθανθούν ενοχές ή να περιορίσουν την ανεξαρτησία τους για να μη “πληγώσουν” τους γονείς τους (Boss, 2004).
Παρότι το σύνδρομο της άδειας φωλιάς, μπορεί να πάρει τραυματική μορφή, η ψυχολογική προετοιμασία και οι σωστές στρατηγικές παρέμβασης, μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να το αντιμετωπίσουν με υγιή τρόπο. Η ύπαρξη δραστηριοτήτων εκτός του γονεϊκού ρόλου, μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση τους και να τους βοηθήσει να ανακαλύψουν άλλες πηγές νοήματος στη ζωή τους (Haims & Dunlap, 2013). Επιπλέον, η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να επεξεργαστούν τα συναισθήματα αυτά και να αποφύγουν την τραυματική εσωτερίκευση τους.
Επιλογικά, το σύνδρομο της άδειας φωλιάς, μπορεί να εξελιχθεί σε ψυχολογικό τραύμα, ειδικά για τους γονείς που βιώνουν έντονα συναισθήματα απώλειας, ματαίωσης, μοναξιάς ή κενότητας. Όμως, καθώς η κοινωνία εξελίσσεται και η γονεϊκή ταυτότητα επαναπροσδιορίζεται, είναι σημαντικό οι γονείς να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους και να ζητούν στήριξη όταν χρειάζεται. Η ψυχολογική/συμβουλευτική υποστήριξη και η ψυχοεκπαίδευση, αποτελούν ουσιαστικά εργαλεία για να μετατρέψουν αυτήν τη μετάβαση σε ευκαιρία προσωπικής ανάπτυξης, αντί για μια τραυματική εμπειρία.
Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video:
Διαγενεακές Ψυχολογικές Επιπτώσεις του Τραύματος | Γκίγκας Εμμανουήλ
Σύνδρομο της Άδειας Φωλιάς: Πώς να Διαχειριστείτε την Ανεξαρτητοποίηση των Παιδιών;
Σύνδρομο της Άδειας Φωλιάς | Χρυσή Ι. Δέλλιου – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Το “σύνδρομο” της άδειας φωλιάς | Θέκλα Πετρίδου & Αριστονίκη Θεοδοσίου, Ψυχολόγοι.
Πηγές:
Blieszner, R., & Roberto, K. A. (2013). “Care Partner Responses to The Later-Life Family Member’s Moving Away.” Journal of Family Psychology, 27(1), 25-34.
Boss, P. (2004). Ambiguous Loss: Learning to Live with Unresolved Grief. Harvard University Press.
Haims, J., & Dunlap, B. (2013). “Resiliency and the Empty Nest: Coping Mechanisms for Parental Transition.” Family Therapy Journal, 35(2), 135-148.
Harkness, S., & Super, C. M. (2002). Parents’ Cultural Belief Systems: Their Origins, Expressions, and Consequences. Guilford Press.
Luscher, K., & Pillemer, K. (1998). “Intergenerational Ambivalences: New Directions in the Study of Parent-Child Relations in Adulthood.” Journal of Marriage and Family, 60(2), 413-425.
Martínez, I. (2018). “Parents’ Emotional Adjustment and Empty Nest Syndrome: An Empirical Study.” Psychological Studies, 63(3), 287-294.
Schneider, B., Atteberry, A., & Owens, A. (2001). Family Matters: The Role of Parents in American Children’s Lives. Russell Sage Foundation.
Shapiro, A. F. (2012). When Kids Leave Home: Psychological Impact on Parents.
