Διαγενεακές Ψυχολογικές Επιπτώσεις του Τραύματος
Γράφει ο Γκίγκας Εμμανουήλ, Φοιτητής Ψυχολογίας SCG
Το ψυχικό τραύμα, είναι ένα από τα πιο ισχυρά και μακροχρόνια ψυχολογικά φαινόμενα, που μπορεί να επηρεάσουν τη ζωή ενός ατόμου. Ωστόσο, οι επιπτώσεις του τραύματος δεν περιορίζονται μόνο σε αυτόν που το βιώνει. Πλήθος ερευνών, καταγράφει ότι το τραύμα δυνητικά μπορεί να έχει διαγενεακές συνέπειες, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία και τη συμπεριφορά των επόμενων γενεών. Στο παρόν άρθρο, αναλύεται το φαινόμενο της διαγενεακής μετάδοσης (ή μεταβίβασης) του τραύματος, αλλά και η σημασία της ψυχοθεραπείας ως μέσο πρόληψης του φαινομένου.
Θεωρία της Διαγενεακής Μετάδοσης του Τραύματος
Το φαινόμενο της διαγενεακής μετάδοσης του τραύματος, αποτελεί αντικείμενο μελέτης επιστημονικών κλάδων, συμπεριλαμβανομένης της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής (Yehuda & Bierer, 2009). Η διαγενεακή μεταβίβαση του τραύματος, αναφέρεται στην επίδραση που έχει το τραύμα, όπως βιώνεται από ένα άτομο, στους απογόνους του, τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε συμπεριφορικό επίπεδο. Αυτή η θεωρία έχει τις ρίζες της σε κλινικές παρατηρήσεις, μέσω των οποίων τα παιδιά επιζώντων τραυματικών γεγονότων, όπως το Ολοκαύτωμα (ή η Εισβολή στην Κύπρο), παρουσιάζουν ψυχολογικά και συναισθηματικά προβλήματα, παρόμοια με αυτά των γονέων τους (Danieli, 1998). Ερευνητικά δεδομένα, δείχνουν ότι οι απόγονοι επιζώντων τραυματικών γεγονότων, συχνά, εμφανίζουν αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές, υποδηλώνοντας μια σύνδεση μεταξύ του τραύματος των γονέων και της ψυχικής υγείας των παιδιών τους (Yehuda et al., 2005).
Μηχανισμοί Διαγενεακής Μετάδοσης
Η μετάδοση του τραύματος από τη μια γενιά στην άλλη μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω διαφόρων μηχανισμών, τόσο ψυχολογικών όσο και κοινωνικών.
- Συμπεριφορικοί μηχανισμοί: Οι γονείς που έχουν υποστεί τραύμα, ενδέχεται να αναπτύξουν δυσλειτουργικές συμπεριφορές, οι οποίες μπορεί να μεταδοθούν στα παιδιά τους, μέσω της καθημερινής αλληλεπίδρασης. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να εκφράζουν υπερβολικό άγχος ή δυσπιστία προς τους άλλους, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε παρόμοιες συμπεριφορές και στα παιδιά τους (Fonagy et al., 2007).
- Ψυχολογικοί μηχανισμοί: Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του τραύματος μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγές στη συναισθηματική ρύθμιση και την αντίληψη του κινδύνου. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να μεταδοθούν στα παιδιά μέσω της ανατροφής και της διαμόρφωσης των συναισθηματικών και συμπεριφορικών προτύπων τους (Cicchetti & Toth, 2005). Επίσης, η αδυναμία των γονέων να επεξεργαστούν το τραύμα τους, δυνητικά μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα τους να παρέχουν ένα ασφαλές συναισθηματικό περιβάλλον για τα παιδιά τους, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αναπτυξιακές ή ψυχοκοινωνικές/ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες.
- Κοινωνικοί μηχανισμοί: Το τραύμα μπορεί να μεταδοθεί μέσω κοινωνικών και πολιτισμικών διαδικασιών. Οι γονείς που έχουν βιώσει τραύμα μπορεί να αναπτύξουν μια συγκεκριμένη κοσμοθεωρία ή μια στάση ζωής που επηρεάζεται από το τραύμα. Αυτή η στάση μπορεί να μεταδοθεί στα παιδιά τους, τα οποία μπορεί να αναπτύξουν παρόμοιες αντιλήψεις και συμπεριφορές (Kellermann, 2001).
Επιπτώσεις στη Συναισθηματική Ανάπτυξη των Απογόνων
Οι απόγονοι των ατόμων που έχουν βιώσει τραύμα συχνά αντιμετωπίζουν συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες, όπως αυξημένη ευαισθησία στο άγχος και δυσκολίες στην ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Η βιβλιογραφία, δείχνει ότι τα παιδιά αυτών των γονέων μπορεί να αναπτύξουν ανασφάλεια, δυσκολία στην ρύθμιση των συναισθημάτων τους, αλλά και μια γενικότερη αίσθηση αβεβαιότητας (Yehuda et al., 2001). Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά τους να διαχειρίζονται το άγχος και να δημιουργούν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.
Ψυχοθεραπευτική Παρέμβαση για τη Διακοπή του Κύκλου του Τραύματος
Η θεραπευτική παρέμβαση, είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των διαγενεακών επιπτώσεων του τραύματος. Η ατομική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τόσο τους γονείς όσο και τους απογόνους να επεξεργαστούν τα δικά τους τραύματα και να αναπτύξουν πιο υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης, ενώ η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να βελτιώσει την επικοινωνία και να ενισχύσει τη συναισθηματική σύνδεση μεταξύ των μελών της οικογένειας (Foa et al., 2008). Οι παρεμβάσεις, που στοχεύουν στη βελτίωση της συναισθηματικής ρύθμισης και της διαχείρισης του άγχους, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διακοπή του κύκλου της διαγενεακής μετάδοσης του τραύματος.
Καταληκτικά, η διαγενεακή μετάδοση του τραύματος, είναι ένα σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο που απαιτεί περαιτέρω έρευνα και κατανόηση. Η κατανόηση των ψυχολογικών μηχανισμών που εμπλέκονται στη μετάδοση του τραύματος μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών θεραπευτικών προσεγγίσεων, που στοχεύουν στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων του τραύματος στις επόμενες γενιές.
Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video:
Η Διαγενετική μεταφορά του τραύματος
Μπορούμε να σταματήσουμε τη διαγενεακή μεταβίβαση τραύματος;
Πηγές:
Cicchetti, D., & Toth, S. L. (2005). Child maltreatment. Annual Review of Clinical Psychology, 1(1), 409-438.
Danieli, Y. (1998). International handbook of multigenerational legacies of trauma. Springer Science & Business Media.
Foa, E. B., Keane, T. M., Friedman, M. J., & Cohen, J. A. (Eds.). (2008). Effective treatments for PTSD: Practice guidelines from the International Society for Traumatic Stress Studies. Guilford Press.
Fonagy, P., Gergely, G., & Target, M. (2007). The parent–infant dyad and the construction of the subjective self. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48(3-4), 288-328.
Kellermann, N. P. (2001). Transmission of Holocaust trauma. European Journal of Psychiatry, 15(3), 142-152.
Yehuda, R., & Bierer, L. M. (2009). The relevance of epigenetics to PTSD: Implications for the DSM-V. Journal of traumatic stress, 22(5), 427-434.
Yehuda, R., Halligan, S. L., & Grossman, R. (2001). Childhood trauma and risk for PTSD: Relationship to intergenerational effects of trauma, parental PTSD, and cortisol excretion. Development and Psychopathology, 13(3), 733-753.
Yehuda, R., Schmeidler, J., Wainberg, M., Binder-Brynes, K., & Duvdevani, T. (1998). Vulnerability to posttraumatic stress disorder in adult offspring of Holocaust survivors. American Journal of Psychiatry, 155(9), 1163-1171.
