Εθισμός στο Διαδίκτυο: Πόσο μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο;
Γράφει η Κίννα Κίννα Ευθυμία, Ψυχολόγος, Εγκληματολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια
Όλο και περισσότερα παιδιά πέφτουν στην παγίδα του εθισμού στο διαδίκτυο και τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί το όριο ηλικίας, με αποτέλεσμα να βλέπουμε πολλά παιδιά Δημοτικού να είναι εθισμένα είτε στο διαδίκτυο είτε στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Σε πρόσφατη έρευνα του εργαστηρίου Νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το 22% των μαθητών παρουσίασαν εθισμό στο διαδίκτυο. Στα ταξινομικά συστήματα της Ψυχιατρικής (DSM6, ICD11) πλέον μπαίνουν ξεχωριστές οι κατηγορίες/διαταραχές του εθισμού στο διαδίκτυο και του εθισμού στα ηλεκτρονικά (on line) παιχνίδια, κάτι που συνέβη καθώς παρατηρήθηκε έξαρση του προβλήματος ειδικά στις νέες ηλικίες από το 2013, που εισήχθη η διαταραχή εθισμού στα ηλεκτρονικά on line παιχνίδια.
Η λέξη “εθισμός” προέρχεται από λατινικό όρο που σημαίνει “υποδουλώνω” και περιλαμβάνει την έντονη επιθυμία/ενασχόληση με κάτι, την απώλεια του ελέγχου και τις δυσμενείς συνέπειες από την συνεχή χρήση. Ο εθισμός επηρεάζει τον εγκέφαλο αρχικά υπονομεύοντας τον τρόπο καταγραφής της ευχαρίστησης και στην συνέχεια επιδρά στην μάθηση και τα κίνητρα. Το άτομο δηλαδή, βιώνει συμπτώματα στέρησης όπως ευερεθιστότητα, ανησυχία ή στενοχώρια όταν δεν μπορεί να παίξει ή να ασχοληθεί με το διαδίκτυο. Μειώνεται η ανοχή του, δηλαδή υπάρχει ανάγκη για όλο και περισσότερο χρόνο παιχνιδιού, καθώς το άτομο ανακουφίζει την αρνητική διάθεση ή ανησυχία του με τον εθισμό και βέβαια μπορεί να δοκιμάσει να ελέγξει την συμπεριφορά αυτή αλλά αποτυχημένα.
Κατανοώντας καλύτερα τον εθισμό με την βοήθεια της Νευροψυχολογίας, στον εγκέφαλο η ευχαρίστηση καταγράφεται με την απελευθέρωση ντοπαμίνης στον πυρήνα του εγκεφάλου. Όταν το άτομο εθίζεται, έχει συνδεθεί η δραστηριότητα με την ταχύτητα και την ένταση με την οποία προάγεται η απελευθέρωση της ντοπαμίνης. Έπειτα ο ιππόκαμπος καταγράφει μνήμες αυτής της ταχείας αίσθησης ικανοποίησης και η αμυγδαλή δημιουργεί μια εξαρτημένη αντίδραση στο συγκεκριμένο ερέθισμα/δραστηριότητα. Η επανειλημμένη έκθεση σε μια εθιστική συμπεριφορά προκαλεί την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων στον πυρήνα του εγκεφάλου και στον προμετωπιαίο φλοιό με τρόπο που συνδέει την συμπάθεια με την επιθυμία για κάτι, οδηγώντας το άτομο να αναζητήσει την πηγή ευχαρίστησής του.
Σε πρόσφατη έρευνα, η επιστημονική κοινότητα εξέτασε το πόσο και πως ο εθισμός μπορεί να επηρεάσει την δομή και την λειτουργία του εγκεφάλου. Φάνηκε, λοιπόν, πως σε άτομα με εθισμό υπήρχε μικρότερος όγκος φαιάς ουσίας στην συμπληρωματική κινητική περιοχή, στον πρόσθιο κυκλικό φλοιό και στον μετωπιαίο φλοιό. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να αποτελούν την βάση των συμπτωμάτων του εθισμού, στα οποία περιλαμβάνονται η συναισθηματική διαταραχή, η απόσπαση προσοχής και ο μειωμένος εκτελεστικός έλεγχος.
Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζονται τα συμπτώματα του εθισμού, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες, έτσι ώστε τα άτομα να δέχονται βοήθεια όταν χρειάζεται, καθώς έχουμε και περιπτώσεις που τα άτομα οδηγούνται σε ψυχαναγκαστική συμπτωματολογία. Η ανθυγιεινή χρήση του διαδικτύου εμφανίζεται, όταν το άτομο έχει αυξημένο άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις του πραγματικού κόσμου, επιλέγει να καταργεί τις δια ζώσης επαφές χάριν της online αλληλεπίδρασης και φτάνει να διαλύει σχέσεις. Παράλληλα οδηγεί στην παραμέληση εργασιακών ή άλλων σημαντικών υποχρεώσεων στη ζωή του φτάνοντας στην απώλεια εργασίας λόγω μειωμένης παραγωγικότητας. Η υπερβολική σπατάλη χρημάτων online μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή οικονομική δυσπραγία. Το διαδίκτυο καθίσταται επίσης “βλαβερό” όταν η ψυχολογία του ατόμου επηρεάζεται αρνητικά από τα γεγονότα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης η απώλεια ενδιαφέροντος για άλλα χόμπυ-δραστηριότητες, η συνέχιση της υπερβολικής χρήσης διαδικτύου παρά την επίγνωση των ψυχοκοινωνικών συνεπειών και η εξαπάτηση οικογένειας, συγγενών, θεραπόντων, μπορούν να είναι συμπτώματα του εθισμού. Έτσι η ύπαρξη αρκετών από τα προαναφερόμενα συμπτώματα σε συνδυασμό με την επιβάρυνση της λειτουργικότητας είναι ουσιαστικής σημασίας. Η βαρύτητα της εξάρτησης μπορεί να ποικίλλει τόσο σε διάρκεια όσο και σε ένταση των συμπτωμάτων.
Πηγή:
https://link.springer.com/article/10.1007/s11682-023-00762-w
