Σημάδια τραύματος στον ψυχισμό: Απωθημένα, ορατά και σύνθετα τραύματα

Οι τραυματικές εμπειρίες αφήνουν ανεξίτηλα αποτυπώματα στην ψυχολογία μας. Τα τραύματα δεν περιορίζονται μόνο σε γεγονότα που θυμόμαστε με σαφήνεια· ακόμη και όσα έχουν απωθηθεί ή δεν έχουν πλήρως επεξεργαστεί συνεχίζουν να επηρεάζουν τη σκέψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας, και συχνά εκδηλώνονται με σωματικά συμπτώματα ή δυσκολίες στην καθημερινή λειτουργικότητα (Van der Kolk, 2015).

Η επίδραση των τραυματικών εμπειριών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ένταση και η διάρκεια του γεγονότος, η φύση του τραύματος και η ποιότητα του υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Εκτός από τα απωθημένα τραύματα, η βιβλιογραφία περιγράφει και τα ορατά τραύματα — όπως η σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση, η απώλεια αγαπημένων προσώπων ή η έκθεση σε βία — αλλά και τα σύνθετα τραύματα (complex trauma), τα οποία προκύπτουν από επαναλαμβανόμενες ή παρατεταμένες καταστάσεις κακοποίησης ή παραμέλησης, συνήθως εντός του οικογενειακού ή κοινωνικού πλαισίου (Courtois & Ford, 2009).

Ένα από τα πιο συνηθισμένα σημάδια τραύματος είναι η δυσκολία στην αυθεντική έκφραση και η αδυναμία δημιουργίας ασφαλών συναισθηματικών δεσμών. Άτομα που έχουν βιώσει τραύμα συχνά δυσκολεύονται να δείξουν την ευαλωτότητά τους και τείνουν να κρατούν αποστάσεις στις σχέσεις τους. Η έρευνα δείχνει ότι η δημιουργία ασφαλών και υποστηρικτικών δεσμών, όπου επιτρέπεται η ανοιχτή και μη κριτική επικοινωνία, είναι καθοριστική για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις σχέσεις (Herman, 1992).

Τα τραύματα μπορούν επίσης να ενισχύσουν αισθήματα κατωτερότητας ή ανασφάλειας. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι δεν είναι αρκετοί ή ότι δεν αξίζουν, και αυτό οδηγεί σε επαναλαμβανόμενα αρνητικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς. Η ενδοσκόπηση και η συνειδητή παρατήρηση των συναισθημάτων, καθώς και η υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας, μπορούν να βοηθήσουν στην αναγνώριση και αποδόμηση αυτών των πεποιθήσεων (Courtois & Ford, 2009).

Επιπλέον, τα τραύματα επηρεάζουν την ικανότητά μας να δεχόμαστε φροντίδα και αγάπη. Άτομα με ιστορικό κακοποίησης ή παραμέλησης μπορεί να δυσκολεύονται να αποδεχτούν την αβρότητα των άλλων ή να εμπλέκονται σε σχέσεις όπου επαναλαμβάνονται κακοποιητικά μοτίβα. Η καλλιέργεια mindfulness — δηλαδή η επίγνωση της παρούσας στιγμής και των συναισθημάτων που τη συνοδεύουν — έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αναγνώριση και τροποποίηση αυτών των μοτίβων (Kabat-Zinn, 2003).

Μια ακόμα συχνή εκδήλωση τραύματος είναι η αίσθηση ότι «κάτι είναι λάθος» με τον ίδιο τον εαυτό μας, μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη μη τελειότητας ή ανεπάρκειας. Αυτό μπορεί να συνδέεται με σωματικά συμπτώματα, δυσκολία αυτορρύθμισης ή άγχος, και είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν τα τραύματα δεν έχουν επεξεργαστεί ή επικοινωνηθεί σε ασφαλές πλαίσιο (Van der Kolk, 2015).

Τέλος, τα τραύματα συχνά αυξάνουν την ευαισθησία σε στρεσογόνες καταστάσεις, προκαλώντας υπερδιέγερση, θυμό, απομόνωση ή αποφυγή, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά η κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα του ατόμου.

Η αναγνώριση των σημαδιών τραύματος και η κατανόηση της φύσης του αποτελούν το πρώτο βήμα για την αποκατάσταση και τη βελτίωση της ψυχικής υγείας. Η δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος, η επαφή με επαγγελματίες ψυχικής υγείας και η ενεργή εργασία για την καλλιέργεια της συνειδητότητας μπορούν να μειώσουν το ψυχικό φορτίο και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα (Van der Kolk, 2015; Courtois & Ford, 2009).

Για να αναγνωρίσετε σε ποιο βαθμό τα τραύματα επηρεάζουν τη δική σας ζωή, μπορείτε να ολοκληρώσετε το TraumaQuiz στην ιστοσελίδα μας, το οποίο προσφέρει μια επιστημονικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση των τραυματικών εμπειριών.

Βιβλιογραφία 

Courtois, C. A., & Ford, J. D. (Eds.). (2009). Treating complex traumatic stress disorders: An evidence-based guide. The Guilford Press.

Herman, J. (2015). Trauma and recovery: The aftermath of violence—from domestic abuse to political terror. Basic Books/Hachette Book Group.

Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156. https://doi.org/10.1093/clipsy/bpg016

Van der Kolk, B. A. (2015). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking.