Πίσω από την οθόνη: πώς οι παρακοινωνικές σχέσεις μορφοποιούν τη ζωή μας
Γράφει ο Σταύρος Σοφοκλέους
Καθώς προοδεύουμε, η τεχνολογία γίνεται όλο και περισσότερο μέρος της ζωής μας. Τίποτα δεν είναι πιο εμφανές από το γεγονός ότι στη σύγχρονη εποχή δεν μπορεί να υπάρξει κανείς στην κοινωνία μας χωρίς τηλέφωνο. Όσο αυξάνεται η έκθεσή μας στην τεχνολογία τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες να αναπτύξουμε παρακοινωνικές σχέσεις.
Οι παρακοινωνικές σχέσεις είναι μονόπλευρες σχέσεις στις οποίες ένα άτομο αναπτύσσει έντονα συναισθήματα οικειότητας και σύνδεσης συνήθως με προσωπικότητες του διαδικτύου όπως διασημότητες, διαδικτυακές προσωπικότητες και διαδικτυακούς δημιουργούς. Ενώ αυτές οι σχέσεις είναι φανταστικές, αισθάνονται πραγματικές για το άτομο που τις βιώνει.
Το φαινόμενο των παρακοινωνικών σχέσεων δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς το 1956, όταν οι τηλεοράσεις έγιναν πιο προσβάσιμες, οι ψυχολόγοι R. Richard Wohl και Donald Horton παρατήρησαν ότι οι τηλεθεατές ανέπτυσσαν συναισθήματα για τους χαρακτήρες. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι το φαινόμενο τον παρακοινωνικών σχέσεων μπορεί να είναι πολύ παλαιότερο, καθώς σύμφωνα με την ψυχολόγο Karen Dill-Shackleford υπάρχουν ενδείξεις για τη λατρεία των διασημοτήτων που χρονολογούνται από την αρχαία Ρώμη.
Καθώς βλέπουμε αύξηση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βλέπουμε επίσης αύξηση στην ανάπτυξη παρακοινωνικών σχέσεων. Ενώ δεν είναι απαραίτητα επιβλαβείς αλλά στην πραγματικότητα είναι φυσιολογικές και αρκετά συνηθισμένες, έχουν την δυνατότητα να γίνουν εμμονικές και με τη σειρά τους ανθυγιεινές καθώς μπορούν να συνδεθούν και να ενδιαφερθούν υπερβολικά με τη ζωή του ατόμου για το οποίο ανέπτυξαν αυτά τα συναισθήματα. Αν επιδεινωθεί αρκετά η κατάσταση μπορεί να φτάσει στο σημείο να σταματήσουν να δίνουν προσοχή στις σχέσεις τους στην πραγματική ζωή και να βιώσω δυσφορία αν το άτομο για το οποίο έχουν αναπτύξει αυτά τα συναισθήματα ενεργήσει με απροσδόκητο τρόπο ή σταματήσει να είναι ενεργό στο διαδίκτυο, ή πεθάνει (κάτι όπου ονομάζεται παρακοινωνικός χωρισμός) .
Είναι σημαντικό να δούμε τι συμβάλει στην ανάπτυξη παρακοινωνικών σχέσεων. Ορισμένες από τις αιτίες περιλαμβάνουν την ικανοποίηση των κοινωνικών-συναισθηματικών αναγκών, καθώς οι άνθρωποι αναζητούν την αλληλεπίδραση. Ένας άλλος λόγος θα μπορούσε να είναι η απόδραση, καθώς η ενασχόληση με μια παρακοινωνική σχέση μπορεί να είναι πιο ενδιαφέρουσα για κάποιους από το να πρέπει να αντιμετωπίσουν μια πραγματικότητα που βρίσκουν βαρετή και αδιάφορη. Όσο περισσότερο κάποιοι εκτίθεται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης/κοινωνικής δικτύωσης, είτε για ταινίες ή τηλεοπτικές εκπομπές, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να αναπτύξουν παρακοινωνική σχέση με έναν χαρακτήρα ή ένα πραγματικό πρόσωπο με το οποίο ταυτίζονται, καθώς θα μπορούσαν να μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες, πεποιθήσεις ή αξίες. Κάποιοι μπορεί να αναπτύξουν παρακοινωνικές σχέσεις επειδή μπορεί να πιστεύουν ότι αν γνώριζαν το συγκεκριμένο άτομο στην πραγματική ζωή, πιθανότατα θα ήταν φίλοι. Και ενώ κάποιοι μπορεί να πιστεύουν ότι η μοναξιά ή/και η απομόνωση μπορεί να παίζει ρόλο στην ανάπτυξη παρακοινωνικών σχέσεων έρευνες αποδεικνύουν το αντίθετο, καθώς τόσο τα κοινωνικά όσο και τα μη κοινωνικά άτομα είναι επιρρεπή στην ανάπτυξη τέτοιου είδους σχέσεων.
Με όλα αυτά κατά νου, ποια βήματα μπορoύν να παρθούν αν οι παρακοινωνικές σχέσεις αρχίζουν να επηρεάζουν αρνητικά την ζωή κάποιου; Το πρώτο βήμα είναι να ο περιορισμός χρόνου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αναγνώριση του γεγονότος ότι αυτό που βλέπουμε στο διαδίκτυο για κάποιον δεν είναι παρά ένα επιλεγμένο μέρος της προσωπικότητας του και όχι το ποιος είναι στην πραγματική ζωή. Τέλος είναι σημαντική η προσπάθεια για διατήρηση επαφών και η γνωριμία ατόμων στην πραγματική ζωή.
Συμπερασματικά, ενώ οι παρακοινωνικές σχέσεις είναι κοινές και φυσιολογικές, επειδή μπορεί να επιβαρύνουν την ψυχική υγεία, είναι σημαντικό να δούμε τι τις προκαλεί και ποια μέτρα μπορούν να παρθούν για να περιοριστούν οι επιρροές που μπορεί να ασκούν πάνω μας. Είναι εξίσου σημαντικό να αναφέρουμε το γεγονός ότι μερικές φορές οι παρακοινωνικές σχέσεις όπως και οι πραγματικές μπορεί να είναι τόσο έντονες που να είναι δύσκολο για ένα άτομο να της αντιμετωπίσει μόνο του. Σε αυτήν την περίπτωση θα συνιστάται ψυχολογική υποστήριξη καθώς η βοήθεια ειδικού μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη αντιμετώπιση της κατάστασης.
