Κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας: μια κατάθλιψη με μάσκα

Γράφει ο Γιάννης Τωράκης

Τι είναι η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας;

Όλοι έχουμε ακούσει για την κατάθλιψη. Είναι μία λέξη που χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα, καθώς τα ψυχικά νοσήματα στις μέρες μας γίνονται όλο και λιγότερο ταμπού, και τόσο αυτοί που τα φέρουν όσο και οι γύρω τους νιώθουν πιο άνετα να μιλούν για αυτά. Και αυτό είναι μόνο λογικό, καθώς κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κατάθλιψη είναι μία κοινή διαταραχή που επηρεάζει το 5.7% των ενηλίκων, επομένως τον 1 στους 20 ενήλικους συνανθρώπους μας (World Health Organization, 2025).

Σε ψυχιατρικούς όρους, η κατάθλιψη ή (μείζων) καταθλιπτική διαταραχή είναι μία διαταραχή με βασικά χαρακτηριστικά τη θλίψη και την “ανηδονία”, την απουσία, δηλαδή, ευχαρίστησης από πράγματα που στο παρελθόν προκαλούσαν ευχαρίστηση. Τα συμπτώματά ποικίλουν από πιο σωματικά, όπως δραστικές αλλαγές στον ύπνο (είτε μεγάλη μείωση είτε όμως και αύξηση), στις διατροφικές συνήθειες, αλλά και συναισθηματικά: ενοχή χωρίς σαφής λόγους, αισθήματα αναξιότητας, πνευματική ή/και σωματική κούραση, αδυναμία συγκέντρωσης καθώς και κακή διάθεση ή ενόχληση που δεν έχει σαφή αίτια και εκτείνεται χρονικά για πάνω από δύο εβδομάδες (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2013).

• Διαβάστε επίσης: Κατάθλιψη: 3+1 ερωτήσεις και απαντήσεις

Για να διαγνωστεί κάποιος με κατάθλιψη μία προϋπόθεση είναι τα συμπτώματα να επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του, το οποίο συνήθως σημαίνει δυσκολία σε προσωπικές ή κοινωνικές σχέσεις όπως και αδυναμία στις επαγγελματικές αποδόσεις. Πράγμα που εξηγείται από τα συμπτώματα κούρασης αλλά και την γενικότερη έλλειψη κινήτρου που παρουσιάζεται από την ανηδονία και την αίσθηση ματαιότητας που χαρακτηρίζουν την κατάθλιψη.

Τι γίνεται όμως αν κάποιος παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης, αλλά η ζωή του “κυλάει κανονικά”; Αν σηκώνεται το πρωί, πηγαίνει στη δουλειά του, γυρίζει στην οικογένεια και τους φίλους του, όμως ταυτόχρονα βιώνει ανηδονία, ματαιότητα, συνεχή ενόχληση και κούραση;

Την απάντηση σε αυτό μας δίνουν μαρτυρίες πάνω στην κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας (high-functioning depression) ή “smiling/masked depression”, μία κατάσταση κατά την οποία τα ψυχικά συμπτώματα της κατάθλιψης μεν υπάρχουν αλλά “καλύπτονται” από δραστηριότητες όπως φερ’ ειπείν η εργασία ή η γονεϊκότητα. Ο όρος “κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας”, ενώ ευρέως διαδεδομένος στην pop psychology, πρωτοεμφανίζεται από τους Joseph et al. στην πρόσφατη βιβλιογραφία (2025) για να περιγράψει ακριβώς αυτή τη συνθήκη: ανθρώπους που παραμένουν λειτουργικοί ενώ αναφέρουν έντονα συμπτώματα κατάθλιψης.

Πως διαγιγνώσκεται;

Δεδομένου ότι η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας δεν αποτελεί (ίσως ακόμα) επίσημη διάγνωση δεν έχουμε στατιστικά στοιχεία, όπως ποσοστό ενηλίκων που επηρεάζει, αλλά ακόμα πιο σημαντικό είναι πως δεν έχουμε επίσημα εργαλεία για τη διάγνωσή της. Όπως μας αναφέρουν στο πρόσφατο άρθρο τους οι Gomes & Sharmin (2025), τα διαγνωστικά εργαλεία για την “κοινή” κατάθλιψη μπορεί να εντοπίζουν συμπτώματα, δεν είναι όμως αρκετά.

“Μπορείτε να μου χαμογελάσετε λίγο;“

Στο παραπάνω άρθρο, οι συγγραφείς καταφεύγουν σε χαρακτηριστικά όπως το χαμόγελο για να ξεχωρίσουν περιπτώσεις τέτοιου είδους κατάθλιψης. Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως το λεγόμενο χαμόγελο “Duchene Smile” (από τον Γάλλο νευρολόγο Duchenne de Boulogne), είναι μία αυθεντική ένδειξη καλής διάθεσης, καθώς, λόγω των μυών του προσώπου που χρησιμοποιεί (μύες που δε μπορούμε εκούσια να ενεργοποιήσουμε εύκολα), δεν είναι εύκολο να υποκριθούμε. Το άρθρο λοιπόν υποστηρίζει πως ένα τέτοιο χαμόγελο είναι αδύνατο (ή έστω πολύ δύσκολο) να παρουσιαστεί σε ανθρώπους με κατάθλιψη, και άρα σε ανθρώπους με κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας.

Ίσως να έχετε δει ένα μη-Duchene χαμόγελο. Ο καλύτερος τρόπος να περιγράψουμε ένα “ψεύτικο” χαμόγελο είναι το ότι τα ζυγωματικά και η περιοχή γύρω από τα μάτια “δε συμμετέχουν στην κίνηση”, όπως επίσης δεν εμφανίζεται το “πόδι της χήνας”.

“Μα αφού και δουλεύω και βγαίνω με τους φίλους μου, πώς να έχω κατάθλιψη;“

Ίσως ο κύριος λόγος που οι διαγνώσεις κατάθλιψης “υψηλής λειτουργικότητας” είναι σπάνιες είναι το γεγονός πως όσοι υποφέρουν από αυτή παραμένουν λειτουργικοί. Στην υπόλοιπη ιατρική, οι προληπτικοί έλεγχοι (εξετάσεις αίματος, υπέρηχοι, κ.λπ) μας βοηθούν να καταλάβουμε πως “κάτι δεν πάει καλά” πριν μειωθεί η λειτουργικότητά μας – το ίδιο όμως δεν ισχύει για την ψυχιατρική.

Οι άνθρωποι που ζητούν ψυχιατρική βοήθεια συχνά το κάνουν, αφού τα συμπτώματά τους βρίσκονται ήδη σε κρίσιμα επίπεδα και ο ψυχίατρος είναι η τελευταία τους ελπίδα. Η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας δεν είναι μία κατάθλιψη που απλώς “περνάμε ελαφριά”, αλλά μία κατάσταση στην οποία, όπως αναφέρουν και οι Joseph et al. (2025), αυτός που υποφέρει ανταπεξέρχεται στα συναισθήματα θλίψης, ματαιότητας και ανηδονίας, είτε κάνοντας δραστηριότητες (χωρίς όμως να του προκαλούν ευχαρίστηση), είτε με έλλειψη και “πάγωμα”/”μούδιασμα” του συναισθήματος (emotional numbness) ως αμυντικό μηχανισμό. Οι αμυντικοί μηχανισμοί όμως συχνά παύουν να λειτουργούν και έτσι η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας μπορεί να μετατραπεί σε καταθλιπτική διαταραχή.

“Άρα μπορεί να έχουμε όλοι κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας;“

Όχι! Η κατάθλιψη (είτε υψηλής λειτουργικότητας είτε όχι) φέρει πολύ συγκεκριμένα συμπτώματα, όπως τη θλίψη και την ανηδονία, τα οποία επιμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς να υποστηρίζονται από γεγονότα (π.χ πένθος). Έτσι, αν δεν νιώθουμε ότι “κάτι δεν πάει καλά” στον συναισθηματικό μας κόσμο δεν έχουμε λόγους ανησυχίας. Όπως εμπιστευόμαστε ότι δεν έχουμε συνάχι όταν δεν τρέχει η μύτη μας, έτσι και εμπιστευόμαστε ότι δεν έχουμε κατάθλιψη όταν νιώθουμε όμορφα και ευχαριστιόμαστε τη ζωή!

“Νιώθω πως αυτό το κείμενο με φωτογραφίζει!“

Φαίνεται πως οι έρευνες πάνω σε αυτόν τον τύπο κατάθλιψης έχουν μία δυναμική άνοδο (με όλο και συχνότερες αναφορές στο θέμα μέσα στην τελευταία πενταετία), και αυτό μόνο μπορεί να σημαίνει πως είναι ένα φαινόμενο που απασχολεί την εποχή μας και πως δεν είμαστε μόνοι όσοι βιώνουμε αυτές τις καταστάσεις. Όμως χρειάζεται μεγάλη προσοχή και ευαισθησία ώστε να μην “βαφτίζουμε” διαταραχές όλα όσα μας συμβαίνουν και σίγουρα να μην αυτο-διαγνωσκόμαστε από καμία πηγή ψυχολογίας ή ψυχιατρικής όσο έγκυρη και αναγνωρισμένη και να είναι.

Αυτό που οφείλουμε όμως να κάνουμε είναι να πάρουμε σοβαρά το πως νιώθουμε. Και αν νιώθουμε την ανάγκη να ζητήσουμε τη βοήθεια μπορούμε να απευθυνθούμε σε έναν ψυχολόγο. Εκεί θα λάβουμε υπεύθυνες κατευθύνσεις για το τι μας απασχολεί. Δε χρειάζεται να έχει όνομα αυτό που μας συμβαίνει για να ζητήσουμε βοήθεια.

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.

Gomes, R. R., & Sharmin, T. (2025). Understanding Smiling Depression: The Hidden Struggle Behind the Smile. Journal of Clinical Psychology and Neurology, 1–2. https://doi.org/10.61440/JCPN.2025.v3.49

Joseph, J. F., Tural, U., Joseph, N. D., Mendoza, T. E., Patel, E., Reifer, R., & Deregnaucourt, M. (2025). Understanding High-Functioning Depression in Adults. Cureus. https://doi.org/10.7759/cureus.78891

World Health Organization. (2025). Depressive disorder (depression). Retrieved November 4, 2025, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression