Από την Πληγή στη Σχέση…Γιατί επαναλαμβάνουμε τα μοτίβα των γονιών μας και πώς να σπάσουμε τον κύκλο

Γράφει η Ελίνα Μπανταβάνη

Πριν γίνεις γονιός, όλα μοιάζουν ιδανικά. Φαντάζεσαι πως θα μεγαλώσεις το παιδί σου με την ελπίδα να αποφύγεις όσα λάθη έκαναν οι γονείς σου. Λάθη που σε πλήγωσαν, που σε έκαναν να νιώσεις μόνος, αβοήθητος ή απροστάτευτος. Στο μυαλό σου, η γονεϊκότητα πριν συμβεί, μοιάζει με καινούργιο τετράδιο: καθαρό, άγραφο, έτοιμο να το γεμίσεις με όσα εσύ θέλεις να δώσεις στο παιδί σου.

Και μετα έρχεται το παιδί. Αλλάζει η καθημερινότητα. Είναι ο ύπνος που λείπει, το άγχος να τα προλάβεις όλα, η κούραση που σε συνθλίβει, η πίεση της δουλειάς ή της μοναχικής γονεϊκότητας. Και ξαφνικά, χωρίς να το καταλάβεις, συνειδητοποιείς ότι αντιδράς, όπως ακριβώς οι δικοί σου. Όχι γιατί είσαι κακός γονιός, αλλά γιατί οι παλιές πληγές έρχονται στην επιφάνεια και κάνουν περισσότερο θόρυβο από ότι ποτέ. Αν βρίσκεις τον εαυτό σου σε αυτή την αλήθεια, να ξέρεις δεν είσαι μόνος/η. Η αναγνώριση αυτής της δυναμικής είναι το πρώτο βήμα για ουσιαστική αλλαγή και διαχείριση των δυσκολιών που αντιμετωπίζεις.

Γιατί επαναλαμβάνουμε τραυματικά μοτίβα στη σχέση μας με τα παιδιά μας

Η επανάληψη αυτών των μοτίβων δεν είναι τυχαία. Τα τραύματα και οι ανασφάλειες που κουβαλάς από την παιδική σου ηλικία επηρεάζουν τον τρόπο που αντιδράς ως γονιός. Η έρευνα δείχνει ότι αυτά τα μοτίβα περνούν από γενιά σε γενιά, επηρεάζοντας τις συναισθηματικές σου αντιδράσεις και τις προσδοκίες σου, παρόλο που η μετάδοση δεν εξηγείται από μόνο έναν παράγοντα (vanIJzendoorn & Bakermans-Kranenburg, 2019).

Αυτό σημαίνει ότι η επίγνωση και η αυτοπαρατήρηση είναι κρίσιμες, για να σπάσεις αυτόν τον φαύλο κύκλο και να δημιουργήσεις ένα υγιές περιβάλλον για τα παιδιά σου.

Η επανάληψη των γονεϊκών μοτίβων δεν είναι ζήτημα «κακού χαρακτήρα» ή αδυναμίας. Είναι βαθιά ριζωμένη στη βιολογία, την προσκόλληση και τη μνημονική αρχιτεκτονική μας. Παιδικά τραύματα, όπως η παραμέληση, η αστάθεια στη συμπεριφορά του γονέα ή η συναισθηματική απουσία, διαμορφώνουν νωρίς νευρωνικά μονοπάτια, που παραμένουν «σιωπηλά» έως ότου ενεργοποιηθούν εκ νέου στην ενήλικη ζωή μας, ειδικά με την είσοδο στη γονεϊκότητα (Tomoda et al., 2024).

Έτσι, όταν το παιδί σου εμφανίζει συναισθηματική απορρύθμιση, όπως κλάμα ή θυμό, η αντίδρασή σου δεν αφορά μόνο το παρόν. Αυτές οι στιγμές λειτουργούν ως «καταλύτες», φέρνοντας στην επιφάνεια ανεπεξέργαστα τραύματα από τη δική σου σχέση μας με τους γονείς σου.

Πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν ότι τα δύσκολα βιώματα των γονιών κατά τη δική τους παιδική ηλικία σχετίζονται άμεσα και με τον τρόπο αντίδρασης των δικών τους παιδιών (Weistra et al., 2024). Και αυτό δεν οφείλεται σε «γονεϊκή ανεπάρκεια», αλλά στη νευροβιολογία του τραύματος. Η έρευνα στις νευροεπιστήμες επιβεβαιώνει ότι τα πρώιμα στρεσογόνα ερεθίσματα, ειδικά στην προλεκτική περίοδο, κωδικοποιούνται σωματικά και συναισθηματικά με μεγαλύτερη ένταση, καθώς τα νευρωνικά κυκλώματα του λόγου και της ρητής μνήμης δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμα (Krugers et al., 2017).

Έτσι, οι επιδράσεις από τη συμπεριφορά των φροντιστών αποτυπώνονται στον εγκέφαλο των παιδιών, κυρίως σε επίπεδο άδηλης μνήμης. Αυτά τα «σιωπηλά» ίχνη μπορούν αργότερα να επηρεάσουν τον τρόπο που τα παιδιά διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και αντιδρούν σε στρεσογόνες καταστάσεις (Baram & Birnie, 2024). Έτσι, ένα σημερινό ερέθισμα, στο εδώ και τώρα, όπως το κλάμα του παιδιού σου, μπορεί να ενεργοποιεί ασυνείδητα τραύματα και εμπειρίες, που ο οργανισμός σου αναγνωρίζει ως απειλή, με βάση όσα έχουν κωδικοποιηθεί σωματικά τότε στο παρελθόν.

Γι’ αυτό σήμερα:

• το κλάμα του παιδιού μπορεί να σου πυροδοτεί άγχος και θυμό,
• ο θυμός του μπορεί να σου προκαλεί έντονη αμυντικότητα,
• η ανάγκη του για εγγύτητα μπορεί να σου προκαλεί αποστασιοποίηση καθώς μπορεί να ενεργοποιεί δικό σου παλιό φόβο εγκατάλειψης ή απόρριψης.

Οι στιγμές αυτές δεν αντανακλούν μόνο το τώρα. Αγγίζουν εκείνα που δεν ειπώθηκαν ποτέ.

Η επιστημονική βιβλιογραφία των τελευταίων ετών δείχνει διάφορους τρόπους με τους οποίους οι ανεπεξέργαστες εμπειρίες των γονιών μεταφέρονται στα παιδιά τους. Ο  πρώτος αφορά τη νευροβιολογική μετάδοση. Έρευνες υποστηρίζουν ότι το παρατεταμένο ή έντονο στρες της μητέρας, πριν ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορεί να ρυθμίσει τον άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης του παιδιού (HPA), με αποτέλεσμα να εμφανίζονται μεταβολές στη ρύθμιση ορμονών του στρες (π.χ. της κορτιζόλης), αυξημένη ευαισθησία σε άγχος, και μεγαλύτερη πιθανότητα για δυσκολίες στη συμπεριφορά ή τη συναισθηματική ρύθμιση (Thomas-Argyriou et al., 2020). Ο δεύτερος τρόπος αφορά την ποιότητα του συναισθηματικού δεσμού, που αναπτύσσεται μεταξύ του γονιού και του παιδιού (Racine et al., 2025), ενώ ο τρίτος τρόπος αφορά τη συμπεριφορική ταύτιση, κατά την οποία τα παιδιά υιοθετούν τα ίδια μοτίβα θυμού, εξάρτησης ή αποφυγής που βλέπουν στους γονείς τους, επειδή με αυτούς τους τρόπους έχουν μάθει να σχετίζονται με τους άλλους (Rothenberg et al., 2022). 

Ο ρόλος της προσκόλλησης και της συναισθηματικής ρύθμισης

Ο τρόπος που σχηματίζεται η συναισθηματική σύνδεση με το παιδί σου (δηλαδή η προσκόλληση) διαμορφώνει τη σχέση σου με το παιδί σου και την ικανότητά σου να ανταποκρίνεσαι αξιόπιστα, με συνέπεια και ενσυναίσθηση στα συναισθήματά του. Έρευνες παρουσιάζουν πως γονείς με ασφαλή προσκόλληση είναι πιο πιθανό να προσφέρουν σταθερότητα και προβλέψιμη ανταπόκριση, ενώ γονείς με ανασφαλή προσκόλληση φαίνεται να εμφανίζουν δυσκολία στη συναισθηματική διαθεσιμότητα και στη δική τους αυτορρύθμιση (Ferreira et al., 2024).

Επιπλέον, γονείς με ιστορικό παιδικής κακοποίησης ή ανασφάλειας έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπαράγουν δυσκολίες στη ρύθμιση των συναισθημάτων, κάτι που μπορεί να περάσει στο παιδί τους, δημιουργώντας ένα νέο φαύλο κύκλο μετάδοσης διαγενεακού τραύματος (Wang, 2022).

Αναγνώριση ασυνείδητων μοτίβων

Το πρώτο βήμα για να σπάσεις τον κύκλο είναι η αναγνώριση των μοτίβων σου. Μικρές ερωτήσεις αυτοπαρατήρησης μπορούν να αποκαλύψουν πολλά:

• Τι σε θυμώνει περισσότερο όταν το παιδί σου κλαίει ή φωνάζει;
•  Ποιες αντιδράσεις σου θυμίζουν τις δικές σου παιδικές εμπειρίες;

Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι η διαγενεακή μετάδοση τραύματος δεν είναι αναπόφευκτη. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν ο γονιός δεν έχει επεξεργαστεί τις δικές του εμπειρίες, δεν έχει αναστοχαστεί πάνω στα συναισθήματα του και στον τρόπο που αντιδρά, με αποτέλεσμα αυτά να μεταφέρονται ασυνείδητα στα παιδιά του (Eads et al., 2025; Berthelot et al., 2024).

Ο Mauri (2024) υποστηρίζει πως ακόμα και στις περιπτώσεις που υπάρχει ιστορικό σοβαρού τραύματος στον γονέα, μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος μετάδοσης του. Αναγνωρίζοντας το δικό σου τραύμα, αλλάζοντας τα παλιά μοτίβα συμπεριφοράς σου και προσφέροντας φροντίδα και ασφάλεια στα παιδιά σου, μπορείς να δημιουργήσεις ένα σταθερό και ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον.

Αυτό σημαίνει ότι δεν είσαι το παρελθόν σου. Είσαι ο τρόπος που επιλέγεις να σταθείς απέναντί του. Είσαι όλα είσαι διατεθειμένος/η να κάνεις, για να ζήσεις αρμονικά στο εδώ και τώρα.

Πώς σπας τον φαύλο κύκλο

Δεν χρειάζεται να είσαι ο «τέλειος γονιός». Αρκεί να είμαστε ‘αρκετά καλοί’, όπως λέει ο Winnicott. Αυτό σημαίνει να είμαστε συναισθηματικά διαθέσιμοι, να ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες των παιδιών μας, αλλά ταυτόχρονα να αφήνουμε χώρο για μικρές αποτυχίες, ώστε να μάθουν να αυτορρυθμίζονται και να γίνουν ανθεκτικά. Η τελειότητα δεν υπάρχει, αλλά η επίγνωση και η σταθερότητα που θα δείξεις μπορούν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο της διαγενεακής μετάδοσης τραυμάτων. 

Προς αυτή την κατεύθυνση, οι έρευνες των Moreira et al., (2024 ) και Gervinskaitė-Paulaitienė et al., (2023) δείχνουν ότι η ανάπτυξη αναστοχαστικής ικανότητας (mentalization) μειώνει δραστικά τη διαγενεακή μετάδοση τραυμάτων. Αυτό σημαίνει ότι όταν μπορείς να παρατηρήσεις τις δικές σου αντιδράσεις και να αναγνωρίσεις τι πηγάζει από το παρελθόν και τι από το παρόν, η επίδραση των παλιών τραυμάτων περιορίζεται σημαντικά. Δε χρειάζεται να αλλάξεις τα πάντα. Χρειάζεται να μπορείς να αντέχεις τα συναισθήματα του παιδιού σου, χωρίς να σε απομακρύνουν ή να σε λυγίζουν και να προσπαθείς κάθε φορά που δε χειρίστηκες κάτι όπως θα ήθελες, να επιδιορθώνεις τη σχέση σας.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι κατωτέρω παρεμβάσεις δεν είναι πολυτέλειες. Είναι οι τρόποι για να οικοδομήσεις ασφαλείς σχέσεις.

• Ρύθμισε το συναίσθημα σου. Η έρευνα δείχνει ότι η συναισθηματική ρύθμιση του γονιού είναι καταλυτική για την ανάπτυξη της ικανότητας ρύθμισης του συναισθήματος στα παιδιά. Όταν οι γονείς δυσκολεύονται με τον έλεγχο των συναισθημάτων τους (θυμός, καταστολή, αστάθεια), τα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης ψυχικών δυσκολιών (Vernon & Moretti, 2022).
• Υιοθέτησε ένα υποστηρικτικό, σταθερό και προβλέψιμο τρόπο επικοινωνίας με το παιδί σου. Έρευνες δείχνουν πως οι γονείς που έχουν πιο υποστηρικτικό τρόπο ανατροφής συμβάλλουν στην ύπαρξη λιγότερων δυσκολιών στα παιδιά (Chen & Bokoch, 2024).
• Καθιέρωσε μικρές ρουτίνες σύνδεσης με το παιδί. Ακόμη και 10 λεπτά καθημερινής, αποκλειστικής προσοχής σε παιχνίδι, ανάγνωση, κουβέντα ή σε όποια δραστηριότητα σε ευχαριστεί να κάνεις με το παιδί σου, βοηθούν να δημιουργηθεί ασφαλής δεσμός και μειώνουν την πιθανότητα επανενεργοποίησης παλαιών τραυμάτων.
• Αναγνώρισε τα συναισθήματα σου και τα συναισθήματα του παιδιού σου. Ονομάζοντας τα συναισθήματα του παιδιού και τα δικά σου («βλέπω ότι είσαι θυμωμένος/η», «νιώθω αγωνία τώρα») ενισχύεται η ικανότητα για συναισθηματική ρύθμιση ενώ παράλληλα αυξάνεται η αίσθηση της αποδοχής και της ασφάλειας.
• Αποδέξου τον εαυτό σου. Δε χρειάζεται να είσαι τέλειος γονιός. Το παιδί αναπτύσσει ψυχική ανθεκτικότητα όταν δει ότι οι γονείς αντιδρούν ανθρώπινα, κάνουν λάθη και τα διορθώνουν.
• Αναγνώρισε και διέκοψε τα «trigger» σου. Σημάδια όπως έντονη δυσφορία, θυμός ή απομάκρυνση, συχνά ενεργοποιούν παλιά τραύματα. Κατέγραψε τα μοτίβα αυτά και εφάρμοσε προληπτικά μέτρα, όπως παύσεις πριν απαντήσεις. Προσπάθησε να έχεις στο μυαλό σου πως είναι η πολύτιμη σχέση σου με το παιδί σου, την οποία θέλεις να διαφυλάξεις. Με ενσυνειδητότητα μπορείς να διαχειριστείς το συναίσθημα σου, παρέχοντας ένα ασφαλές περιβάλλον και για το παιδί σου.
• Καλλιέργησε θετική επικοινωνία με άλλα μέλη της οικογένειας. Όταν υπάρχει υποστήριξη και συνεννόηση μεταξύ γονέων ή φροντιστών, μειώνεται η συναισθηματική πίεση του γονιού και η οικογένεια λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας απέναντι στη μετάδοση του τραύματος.
• Ζήτα υποστήριξη. Όποτε νιώσεις ότι οι διαθέσιμοι πόροι σου έχουν εξαντληθεί και έχεις κάνει ότι ήταν δυνατόν, αλλά δεν έχεις φτάσει στο αποτέλεσμα που θα ήθελες, απευθύνσου σε ένα ειδικό ψυχικής υγείας. Μελέτες δείχνουν πως παρεμβάσεις, όπως το πρόγραμμα διαχείρισης τραύματος (trauma informed parentingprograms), βελτιώνουν, όχι μόνο τις γονεϊκές δεξιότητες, αλλά και την ψυχική υγεία του γονιού (Liu et al., 2024).

Συμπέρασμα

Η κατανόηση και η αναγνώριση των ασυνείδητων μοτίβων σου είναι το πρώτο βήμα, για να σπάσεις τον κύκλο διαγενεακής μετάδοσης τραύματος. Η αλλαγή απαιτεί συνειδητή πρακτική, υποστήριξη και συνεχόμενη αυτοπαρατήρηση, αλλά κάθε μικρό βήμα ενισχύει τη σχέση με το παιδί και σου και βοηθά να οικοδομήσεις ένα υγιές, ασφαλές περιβάλλον. 

Μην ανησυχείς! Κανείς Δεν είναι τέλειος. Η αλλαγή είναι δυνατή, ακόμη κι αν τα μοτίβα μοιάζουν βαθιά ριζωμένα. Με επίγνωση, πρακτική και υποστήριξη, μπορείς να δώσεις στο παιδί σου κάτι διαφορετικό και στον εαυτό σου μία νέα αρχή. Μην απογοητεύεσαι, ακόμα και αν δεν καταφέρνεις να ανταποκρίνεσαι πάντα όπως θα ήθελες. Κάθε φορά που δοκιμάζεις να σταματήσεις για ένα δευτερόλεπτο, να αναπνεύσεις και να παρατηρήσεις τι συμβαίνει μέσα σου, δημιουργείς χώρο για αλλαγή. Μπορεί να μην φαίνεται μεγάλο, αλλά είναι. Γιατί σε εκείνο το δευτερόλεπτο δεν λειτουργείς στον αυτόματο πιλότο, αλλά αντιθέτως επιλέγεις συνειδητά. Και αυτή η επιλογή είναι που χτίζει σταδιακά έναν νέο τρόπο σύνδεσης με το παιδί σου. 

Τα παιδιά δεν χρειάζονται γονείς που δεν κάνουν ποτέ λάθη. Χρειάζονται γονείς που επιστρέφουν στη σχέση, που ζητούν συγγνώμη όταν χρειάζεται, που δείχνουν ότι και οι μεγάλοι μαθαίνουν. Αυτό είναι που καλλιεργεί πραγματική ασφάλεια, όχι η τελειότητα, αλλά η επιδιόρθωση. Αν νιώσεις ότι ξαναπέφτεις σε παλιά μοτίβα, θυμήσου ότι αυτό δεν σημαίνει αποτυχία. Σημαίνει ότι επιστρέφει στον γνώριμο τρόπο διαχείρισης. Το σημαντικό είναι να συνεχίζεις. Να επιτρέπεις στον εαυτό σου να είναι άνθρωπος, να έχει όρια, να δυσκολεύεται. Και ταυτόχρονα να κρατάς την πρόθεση της σύνδεσης ζωντανή. Η αλλαγή δεν έρχεται από την τελειότητα, αλλά από τη συνεχή επιστροφή σε αυτό που έχει σημασία.

Βιβλιογραφία 

Baram, T. Z., & Birnie, M. T. (2024). Enduring memory consequences of early-life stress / adversity: Structural, synaptic, molecular and epigenetic mechanisms. Neurobiology of Stress, 33, 100669. https://doi.org/10.1016/j.ynstr.2024.100669

Berthelot, N., Garon-Bissonnette, J., Muzik, M., Simon, V., Menke, R., Stacks, A. M., & Rosenblum, K. L. (2024). Resolving trauma: The unique contribution of trauma-specific mentalization to maternal insightfulness. Development and Psychopathology, 37(3), 1280–1293. https://doi.org/10.1017/s095457942400110x

Chen, W., & Bokoch, R. (2024). The impact of parental solid self, treatment involvement, stress, and parenting styles on children’s mental health symptom severity. Journal of Child and Family Studies, 33(9), 2919–2932. https://doi.org/10.1007/s10826-024-02848-5

Eads, R., Young, S., Yoon, S., Quinn, C. R., & Lee, M. Y. (2025). Protective factors in intergenerational trauma: A mixed methods investigation of the role of holistic well-being and parental empowerment by parents’ gender. Children and Youth Services Review, 172, 108247. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2025.108247

Ferreira, T., Matias, M., Carvalho, H., & Matos, P. M. (2024). Parent-partner and parent-child attachment: Links to children’s emotion regulation. Journal of Applied Developmental Psychology, 91, 101617. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2023.101617

Gervinskaitė-Paulaitienė, L., Byrne, G., & Barkauskienė, R. (2023). Mentalization-based parenting program for Child maltreatment prevention: A pre–post study of 12-week lighthouse group program. Children, 10(6), 1047. https://doi.org/10.3390/children10061047

Krugers, H. J., Arp, J. M., Xiong, H., Kanatsou, S., Lesuis, S. L., Korosi, A., Joels, M., & Lucassen, P. J. (2017). Early life adversity: Lasting consequences for emotional learning. Neurobiology of Stress, 6, 14–21. https://doi.org/10.1016/j.ynstr.2016.11.005

Liu, A. Y., Gubbels, J., & Orobio de Castro, B. (2024). The effectiveness of trauma-informed parenting programs for traumatized parents and their components: A meta-analytic study. Clinical Child and Family Psychology Review, 27(4), 1113–1143. https://doi.org/10.1007/s10567-024-00503-5

Mauri, D. (2024). Constructing the ‘zero family’: Breaking the intergenerational transmission of maltreatment from the perspective of care-experienced parents. Child Abuse & Neglect, 153, 106855. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2024.106855

Moreira, A., Vives, J., & Ballespí, S. (2024). Transgenerational Association of Mentalization with Child Mental Health: A scoping review. Family Process, 64(1). https://doi.org/10.1111/famp.13085

Racine, N., Deneault, A.-A., Thiemann, R., Turgeon, J., Zhu, J., Cooke, J., & Madigan, S. (2025). Intergenerational transmission of parent adverse childhood experiences to child outcomes: A systematic review and meta-analysis. Child Abuse & Neglect, 168, 106479. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.106479

Rothenberg, W. A., Lansford, J. E., Tirado, L. M., Yotanyamaneewong, S., Alampay, L. P., Al-Hassan, S. M., Bacchini, D., Chang, L., Deater-Deckard, K., Di Giunta, L., Dodge, K. A., Gurdal, S., Liu, Q., Long, Q., Oburu, P., Pastorelli, C., Skinner, A. T., Sorbring, E., Tapanya, S., … Bornstein, M. H. (2022). The intergenerational transmission of maladaptive parenting and its impact on Child Mental Health: Examining cross-cultural mediating pathways and moderating protective factors. Child Psychiatry & Human Development, 54(3), 870–890. https://doi.org/10.1007/s10578-021-01311-6

Thomas-Argyriou, J. C., Letourneau, N., Dewey, D., Campbell, T. S., & Giesbrecht, G. F. (2020). The role of hpa-axis function during pregnancy in the intergenerational transmission of maternal adverse childhood experiences to child behavior problems. Development and Psychopathology, 33(1), 284–300. https://doi.org/10.1017/s0954579419001767

Tomoda, A., Nishitani, S., Takiguchi, S., Fujisawa, T. X., Sugiyama, T., & Teicher, M. H. (2024). The neurobiological effects of childhood maltreatment on brain structure, function, and attachment. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 275(7), 1939–1958. https://doi.org/10.1007/s00406-024-01779-y

van IJzendoorn, M. H., & Bakermans-Kranenburg, M. J. (2019). Bridges across the intergenerational transmission of Attachment Gap. Current Opinion in Psychology, 25, 31–36. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2018.02.014

Vernon, J. R., & Moretti, M. M. (2022). Parent emotion regulation, mindful parenting, and youth attachment: Direct and indirect associations with internalizing and externalizing problems. Child Psychiatry & Human Development, 55(4), 987–998. https://doi.org/10.1007/s10578-022-01446-0

Wang, X. (2022). Intergenerational effects of childhood maltreatment: The roles of parents’ emotion regulation and mentalization. Child Abuse & Neglect, 128, 104940. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2021.104940

Weistra, S. R., van Bakel, H. J., & Mathijssen, J. J. (2024). Adverse childhood experiences in parental history and how they relate to subsequent observed parent–child interaction: A systematic review. Child & Youth Care Forum, 54(3), 755–785. https://doi.org/10.1007/s10566-024-09832-6