“Ψύχωση AI”: Τα AI Chatbots και η Ψύχωση

Γράφει ο Γιάννης Τωράκης

Ίσως να έχουν βρεθεί μπροστά σας, είναι πλέον κάτι σχετικά κοινό στο 2025: ειδησεογραφικά άρθρα με ιστορίες ανθρώπων που ερωτεύτηκαν ή/και παντρεύτηκαν ένα AI Chatbot (όπως τα ChatGPT, Gemini, Claude). Ενδεικτικά: ένα άρθρο για μία κοπέλα στο New York Post και ένα ρεπορτάζ στο CBS News, το οποίο μάλιστα ξεκινάει με μία σκηνή από το Her, την ταινία του 2013 όπου ο Joaquin Phoenix ερωτεύεται ένα chatbot που μιλάει με τη φωνή της Scarlett Johansson, που όπως φαίνεται αποδείχθηκε εξαιρετικά προφητική.

Καθόπως φαίνεται, τα παραπάνω περιστατικά δεν είναι μεμονωμένα, αλλά δύνανται να ανήκουν σε μία υποκατηγορία των ψυχώσεων από AI, όπως αυτές αναφέρονται από τους Yeung et al. στην πολύ πρόσφατη έρευνα τους (2025) πάνω στο αν και πόσο τα AI chatbots μπορούν να προκαλέσουν τάσεις ψύχωσης σε ψυχικά υγιή άτομα.

Οι κατηγορίες που αναφέρονται συγκεκριμένα είναι οι 1) πνευματικές ή μεσσιανικές εμπειρίες, όπου τα άτομα νιώθουν μία πνευματική επαγρύπνηση ή αίσθηση πως ανακαλύπτουν “κρυμμένες αλήθειες”, 2) οι “θεϊκές” εμπειρίες όπου τα άτομα νιώθουν πως το AI έχει μία θεϊκή υπόσταση ή έχει θεϊκά χαρακτηριστικά (π.χ: απόλυτη γνώση) και τέλος 3) συναισθηματική εξάρτηση ή ρομαντική ψευδαίσθηση, όπου τα άτομα αναπτύσουν συναισθηματική σύνδεση ή και έρωτα για το AI (Yeung et al., 2025 p. 2).

Πώς το AI (ανα)τροφοδοτεί τις ψυχώσεις;

Οι Dohnány et al. (2025) παρουσιάζουν μία πολύ σαφή εικόνα για το πώς τα chatbot δύνανται να εντείνουν ή και να δημιουργήσουν ψυχώσεις. Καταλήγουν σε μερικά πολύ απλά χαρακτηριστικά, τα οποία πιθανότατα όλοι έχουμε προσέξει:

Η συγκαταβατικότητα και συνεχής τάση για συμφωνία

Είναι πολύ σπάνιο ένα chatbot να έχει μία σθεναρή διαφωνία μαζί μας. Είναι πολύ συχνότερο να συμφωνήσει, θεωρώντας την άποψή μας από σωστή μέχρι ακόμα και ιδιοφυή! Ανεξάρτητα το τι του έχουμε προτάξει, η πιο συνηθισμένή του αντίδραση είναι η ενθουσιώδης συμφωνία. Αυτό το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί εκτεταμένα και εμφανίζεται στη βιβλιογραφία ως “συκοφαντία” (παραποιώντας ελαφρά την αρχική έννοια της λέξης).

Το πρόβλημα με αυτή τη συμπεριφορά των chatbots είναι πως οι άνθρωποι είναι γνωσιακά προγραμματισμένοι να λαμβάνουν υπόψη σε μεγαλύτερο βαθμό τις αντιδράσεις, τα γεγονότα και τις απόψεις των άλλων όταν επιβεβαιώνουν τις δικές τους – ένα φαινόμενο μελετημένο και γνωστό ως “Confirmation Bias” (σφάλμα επιβεβαίωσης), όπως αναλύεται από τον Daniel Kahneman (2013), στο εμβληματικό βιβλίο του για τη γνωσιακή ψυχολογία “Thinking, fast and slow” (“Σκέψη, αργή και γρήγορη”). Έτσι, η συμφωνία είναι ο ευκολότερος δρόμος που ένα chatbot μπορεί να πάρει για να οδηγηθεί στον πραγματικό, δικό του στόχο: να μας κρατάει ευχαριστημένους ώστε να συνεχίσουμε να το χρησιμοποιούμε.

“Προσαρμοστικότητα” και “Ανθρωπομορφισμός”

Τα chatbot έχουν ένα ακόμα τεχνικό χαρακτηριστικό, το οποίο δύναται να μας προκαλεί την αίσθηση ότι μιλάμε με κάποιον άνθρωπο: θυμούνται. Η προσαρμοστικότητά τους, μαζί με τη μνήμη μπορούν να δημιουργήσουν την αίσθηση ότι “μας ξέρουν”. Μπορούν να μας μιλούν στο ίδιο ύφος ή με τις ίδιες εκφράσεις που χρησιμοποιούμε εμείς, να παραθέτουν γεγονότα που αναφέρθηκαν παλιότερα στις συζητήσεις μας ή να μας αντιμετωπίσουν με λόγια “συμπόνιας”, “ενσυναίσθησης” και άνευ όρων αποδοχής (εντύπωση που δίνεται και από τη συγκαταβατικότητα).

Όπως αναλύει ο ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Youtuber Dr. K (HealthyGamerGG, 2025) οι παραπάνω συμπεριφορές είναι “καλωδιωμένες” ώστε να πυροδοτούν τα mirror neurons, τους νευρώνες που λειτουργούν όταν “συνδεόμαστε” συναισθηματικά με άλλους ανθρώπους, μία βαθιά εμπειρία που μας προκαλεί ευχαρίστηση. Επίσης, η εξαιρετική χρήση της γλώσσας, η έκφραση συναισθήματος και σύνθετης σκέψης των chatbots μας δημιουργούν την εξελικτική αίσθηση ότι απέναντί μας έχουμε έναν αληθινό, νοήμονα άνθρωπο που συνδιαλέγεται μαζί μας και μας δίνει το χρόνο του.

Με αυτά τα δύο ως βασικά χαρακτηριστικά, είναι εύκολο κανείς να βρεθεί σε έναν κύκλο επιβεβαίωσης όπου ένα chatbot ξεκινά ως μία καθημερινή επαφή, ύστερα μία ευχάριστη και “ανεβαστική” συνήθεια (αφού συνήθως μας τονώνει το ηθικό), από αυτό να οδηγηθεί σε κοινωνική απομόνωση αφού “μονο το AI με καταλαβαίνει” και δεν είναι απίθανο να βρεθεί και σε συναισθηματική εξάρτηση, όπως μας αναφέρουν και οι Yeung et al. (2025) σε σχέση με τον κύκλο χρήσης των chatbot.

Το “ανάποδο” της ψυχοθεραπείας

Όπως έθεσε ο Dr. K (HealthyGamerGG, 2025), τα AI chatbot συμπεριφέρονται ακριβώς με τον ανάποδο τρόπο από αυτόν που συμπεριφέρεται ένας ψυχοθεραπευτής: αποφεύγουν με κάθε τρόπο να έρχονται σε ρήξη. Περιγράφοντας τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) ο Dr. K εξηγεί πως η δουλειά του θεραπευτή είναι να δημιουργήσει αμφιβολία και ρήξη με τις πεποιθήσεις του θεραπευόμενου που επιβαρύνουν την ψυχική του υγεία, ώστε να μπορέσει ο δεύτερος να φτιάξει εναλλακτικές πεποιθήσεις που θα την βοηθούν.

Γενικότερα, μέσα από την διαφωνία και τη ρήξη εμπλουτίζονται οι χαρακτήρες των ανθρώπων -μαθαίνοντας κοινωνικές δεξιότητες, όπως την αποδοχή του διαφορετικού και τη συνύπαρξη- καθώς και οι απόψεις τους -δοκιμάζοντας και υιοθετώντας νέες ιδέες, που ανταποκρίνονται καλύτερα στην ταυτότητα του καθενός- δημιουργώντας το έδαφος για αυτό που λέμε “προσωπική ανάπτυξη”. Τα AI chatbots προσφέρουν ακριβώς την αντίθετη εμπειρία, μικραίνοντας (με τις συνεχείς ευγενικές επιβεβαιώσεις τους) την ανοχή στο διαφορετικό, δημιουργώντας κοινωνική απομόνωση και στη συνέχεια ψευδείς αντιλήψεις για τον έξω κόσμο που, όπως ερευνάται, φαίνεται πως μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στην ψύχωση, σε ανθρώπους χωρίς βεβαρημένο ιστορικό ψυχικής υγείας (Hudon & Stip, 2025).

“Είμαι σε κίνδυνο;”

Αφού ενδέχεται να υπάρχει ρίσκο σε ανθρώπους χωρίς βεβαρημένο ιστορικό ψυχικής υγείας, η πρώτη ερώτηση που εγείρεται στον γενικό πληθυσμό είναι οπωσδήποτε αυτή: “υπάρχει περίπτωση να συμβαίνει αυτό και σε εμένα;”

Οι Dohnány et al. (2025) δημιούργησαν έναν οδηγό μερικών ερωτήσεων ανοιχτού τύπου για να μας δώσουν μια εικόνα πάνω σε αυτό το θέμα, ο οποίος παρατίθεται μεταφρασμένος παρακάτω.

• Μοτίβο Χρήσης: “Πόσο συχνά αλληλεπιδράτε με chatbots ή ψηφιακούς βοηθούς;” 
• Βάθος Προσωποποίησης: “Έχετε προσαρμόσει το chatbot με οδηγίες για το πώς να αλληλεπιδρά μαζί σας ή έχετε μοιραστεί προσωπικές πληροφορίες που θυμάται;” 
• Ανθρωπομορφισμός και Εκτίμηση Σχέσης: “Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση σας με το chatbot; Το βλέπετε κυρίως ως εργαλείο, σύντροφο ή κάτι άλλο; Σας φαίνεται ότι το chatbot σας καταλαβαίνει με τρόπους που οι άλλοι δεν μπορούν; Έχετε παρατηρήσει ότι μιλάτε λιγότερο με φίλους και οικογένεια εξαιτίας αυτού;” 
• Συζήτηση Συμπτωμάτων: “Συζητάτε τα συμπτώματα της ψυχικής σας υγείας, παράξενες εμπειρίες ή ανησυχίες με chatbots; Αν ναι, πώς συνήθως απαντά το chatbot σε αυτές τις συζητήσεις;” 
• Ενίσχυση Πίστης: “Το chatbot έχει επιβεβαιώσει παράξενες εμπειρίες ή πεποιθήσεις που άλλοι έχουν αμφισβητήσει; Αν ναι, πώς επηρέασε αυτό την αυτοπεποίθησή σας σε αυτές τις πεποιθήσεις;” 
• Επιρροή Απόφασης: “Έχετε πάρει σημαντικές αποφάσεις βασισμένες σε συμβουλές ή πληροφορίες που παρέχονται από ένα chatbot; Σας έχει πει ποτέ το chatbot να κάνετε κάτι συγκεκριμένο;” 
• Εξάρτηση: “Νιώθετε ότι θα μπορούσατε να ζήσετε χωρίς το chatbot; Έχετε νιώσει αναστάτωση όταν δεν μπορούσατε να αλληλεπιδράσετε μαζί του;”

(Dohnány et al., 2025, p. 11)

Όποιες και αν είναι οι απαντήσεις σας στις ερωτήσεις του οδηγού, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως είναι αδύνατη η “αυτο-διάγνωση” από οποιονδήποτε οδηγό. Αυτό όμως που οφείλουμε πάντα, είναι σε περίπτωση που νιώθουμε πως κάτι δεν “πηγαίνει καλά” με το συναίσθημά μας να εμπιστευτούμε ένα ειδικό ψυχικό υγείας. Οδηγοί όπως ο παραπάνω είναι φτιαγμένοι ώστε να μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε ακριβώς αυτό.

Βιβλιογραφία

Dohnány, S., Kurth-Nelson, Z., Spens, E., Luettgau, L., Reid, A., Gabriel, I., Summerfield, C., Shanahan, M., & Nour, M. M. (2025). Technological folie à deux: Feedback Loops Between AI Chatbots and Mental Illness (No. arXiv:2507.19218). arXiv. https://doi.org/10.48550/arXiv.2507.19218

HealthyGamerGG (Director). (2025, November 17). AI Is Slowly Destroying Your Brain [Video recording]. https://www.youtube.com/watch?v=MW6FMgOzklw

Hudon, A., & Stip, E. (2025). Delusional Experiences Emerging From AI Chatbot Interactions or “AI Psychosis.” JMIR Mental Health. https://doi.org/10.2196/preprints.85799

Jonze, S. (Director). (2014, January 10). Her [Video recording]. Annapurna Pictures, Stage 6 Films.

Kahneman, D. (2013). Thinking, Fast and Slow (Vol. 55). Penguin. http://link.springer.com/10.1007/s00362-013-0533-y

Yeung, J. A., Dalmasso, J., Foschini, L., Dobson, R. J., & Kraljevic, Z. (2025). The Psychogenic Machine: Simulating AI Psychosis, Delusion Reinforcement and Harm Enablement in Large Language Models (No. arXiv:2509.10970). arXiv. https://doi.org/10.48550/arXiv.2509.10970