Ψυχικό Τραύμα και Αυτοεκτίμηση: Η Διαδικασία Αποκατάστασης της Αυτοεικόνας

Γράφει ο Γκίγκας Εμμανουήλ, Φοιτητής Ψυχολογίας SCG

Το ψυχικό τραύμα, αποτελεί ένα σύνθετο και πολυδιάστατο ψυχολογικό φαινόμενο, με βαθιές επιπτώσεις τόσο στην ευρύτερη ιδιοσυγκρασία του ατόμου όσο και στην αυτοεκτίμηση του. Το τραύμα μπορεί να προκληθεί από διάφορες μορφές κακοποίησης, ακραία γεγονότα ή μακροχρόνιες πιέσεις, και συχνά οδηγεί σε μια αλλοιωμένη και αρνητική αυτοεικόνα.

Η αυτοεκτίμηση, η θεμελιώδης αντίληψη του ατόμου για την αξία και τις ικανότητες του, πλήττεται άμεσα από το τραύμα, με συνέπειες τόσο για την εσωτερική ψυχική ισορροπία όσο και για τη σχέση του με τους άλλους (Shapiro, 2018). Οι επιπτώσεις του τραύματος στην αυτοεκτίμηση, μπορούν να εκδηλωθούν με διάφορους τρόπους. Τα άτομα που βιώνουν ψυχικό τραύμα συχνά αναπτύσσουν μια έντονη αίσθηση αναξιότητας, υποτιμώντας τις προσωπικές τους ικανότητες και δεξιότητες (Van der Kolk, 2015). Αυτή η διατάραξη της αυτοεικόνας, μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα της εσωτερίκευσης του τραύματος, δηλαδή της τάσης των ατόμων να θεωρούν ότι είναι υπεύθυνα για την κακοποίηση ή την τραυματική εμπειρία που βίωσαν. Η εσωτερίκευση αυτή ενισχύει την πεποίθηση ότι “δεν είμαι αρκετά καλός” ή “δεν αξίζω καλύτερη μεταχείριση”, γεγονός που οδηγεί σε συνεχή αυτοαμφισβήτηση (Herman, 1992).

Τα άτομα που έχουν υποστεί τραύμα μπορεί επίσης να βιώνουν αισθήματα ντροπής και ενοχής, τα οποία ενισχύουν την αίσθηση χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η ντροπή συνδέεται συχνά με την αίσθηση ότι το άτομο έχει ανασφάλεια, ενώ η ενοχή ενισχύει την αντίληψη ότι είναι υπεύθυνο για την τραυματική εμπειρία. Αυτές οι εσωτερικές συγκρούσεις έχουν ως αποτέλεσμα την αδυναμία του ατόμου να αναγνωρίσει τη δική του αξία και τις δυνατότητές του (Gilbert, 2009).

Η διαταραγμένη αυτοεκτίμηση λόγω τραύματος, έχει βαθιές επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις. Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να αποφεύγουν την εγγύτητα και να αποσύρονται από τις κοινωνικές σχέσεις, φοβούμενα την απόρριψη ή την κριτική (Johnson & Whiffen, 2003). Ταυτόχρονα, μπορεί να αναπτύσσουν σχέσεις εξάρτησης, όπου αναζητούν εξωτερική επιβεβαίωση της αξίας τους. Αυτές οι σχέσεις συχνά γίνονται δυσλειτουργικές, καθώς η έλλειψη αυτοεκτίμησης περιορίζει την ικανότητα των ατόμων να δημιουργούν υγιείς και ισορροπημένες συναισθηματικές συνδέσεις (Rosenberg, 1965).

Βήματα για την αποκατάσταση της αυτοεικόνας

Η αποκατάσταση της αυτοεικόνας μετά από μια τραυματική εμπειρία είναι μια σταδιακή διαδικασία, που απαιτεί τόσο εσωτερική όσο και εξωτερική υποστήριξη. Σύμφωνα με τον Herman (1992), η διαδικασία αποκατάστασης περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια: την ασφάλεια, την επανεξέταση του τραύματος και την επανενσωμάτωση.

1. Αποκατάσταση της αίσθησης ασφάλειας: Το πρώτο στάδιο είναι η αποκατάσταση της αίσθησης ασφάλειας. Τα άτομα πρέπει να αισθάνονται ασφαλή τόσο στο εξωτερικό τους περιβάλλον όσο και στις σχέσεις τους. Αυτό το στάδιο είναι κρίσιμο, καθώς επιτρέπει στα άτομα να νιώσουν ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους και ότι μπορούν να προστατευτούν από περαιτέρω βλάβες (Shapiro, 2018).
2. Επανεξέταση και κατανόηση του τραύματος: Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την επανεξέταση της τραυματικής εμπειρίας με τη βοήθεια ενός ειδικού. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει στα άτομα να αναγνωρίσουν ότι δεν είναι υπεύθυνα για το τραύμα, ενώ η επεξεργασία της εμπειρίας τους βοηθά να ξαναχτίσουν μια πιο ρεαλιστική και θετική αυτοεικόνα (Van der Kolk, 2015).
3. Αναδόμηση της αυτοεικόνας και της αυτοεκτίμησης: Το τρίτο και τελευταίο στάδιο αφορά την αναδόμηση της αυτοεικόνας και την επανένταξη στην καθημερινή ζωή. Τα άτομα πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν τις αξίες και τις ικανότητές τους, να καλλιεργούν την αυτοσυμπόνια και να θέτουν υγιή όρια στις σχέσεις τους. Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης είναι ουσιαστική για τη μακροχρόνια ψυχολογική ανάρρωση (Gilbert, 2009).

Επιλογικά, η διαδικασία αποκατάστασης της αυτοεκτίμησης μετά από ψυχικό τραύμα είναι μια σύνθετη, αλλά ζωτικής σημασίας πορεία για την επαναφορά της ψυχικής ισορροπίας και της ευεξίας. Μέσω της ψυχολογικής στήριξης, της επεξεργασίας του τραύματος και της σταδιακής αναδόμησης της αυτοεικόνας, τα άτομα μπορούν να ανακτήσουν την αυτοεκτίμηση και να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους με θετικό και ενδυναμωτικό τρόπο.

 

Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video

Traumahelp Ι Αυτοεκτίμηση

CSIi Αυτοεκτίμηση και Social Media

 Εσύ φροντίζεις την αυτοεκτίμηση σου; Ι Θέκλα Πετρίδου Ψυχολόγος

Πώς ανεβάζουμε την αυτοεκτίμησή μας; Ι Dr. Nancy Mallerou Master Coach

Πηγές

Gilbert, P. (2009). The Compassionate Mind: A New Approach to Life’s Challenges. New Harbinger Publications.

Herman, J. L. (1992). Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence—From Domestic Abuse to Political Terror. Basic Books.

Johnson, S. M., & Whiffen, V. E. (2003). Attachment Processes in Couple and Family Therapy. Guilford Press.

Rosenberg, M. (1965). Society and the Adolescent Self-Image. Princeton University Press.

Shapiro, F. (2018). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Therapy: Basic Principles, Protocols, and Procedures. Guilford Publications.

Van der Kolk, B. (2015). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Penguin Books.