Καθοδήγηση για ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση και αποκατάσταση μετά από τραυματικά περιστατικά

Αν θέλεις, μπορείς να κλείσεις μια δωρεάν 15λεπτη γνωριμία μαζί μας.

 

Γράφει η Αντιγόνη Κολιού

Τραυματικά γεγονότα, όπως είναι κακοποίηση, τροχαία ατυχήματα, προσφυγική μετακίνηση λόγω πολέμου, βίαιες επιθέσεις και απώλεια αγαπημένων προσώπων, αποτελούν τα κυριότερα γεγονότα, που είναι αναπόφευκτα γεγονότα της ανθρώπινης ζωής και στιγματίζουν την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου. Ως τραύμα νοείται το ξαφνικό και βίαιο γεγονός, που προκαλεί εσωτερικά ρήγματα και πληγές στην ψυχολογική και συναισθηματική ισορροπία του ατόμου. Επώδυνες εμπειρίες, συχνά προκαλούν έντονο αίσθημα φόβου, άγχους και αδυναμίας και επιφέρουν μακροχρόνιες ψυχολογικές επιπτώσεις, επηρεάζοντας την καθημερινότητά μας.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες που συνδέεται με την πρόκληση τραύματος, συνοδεύεται από ένα σύνολο συμπτωμάτων, όπως δυσάρεστες αναμνήσεις, αϋπνία και επαναβίωση του τραύματος, τα οποία δυσχεραίνουν τη ψυχολογία του ατόμου και απαιτούν άμεση παρέμβαση. Είναι απαραίτητη η θεραπευτική παρέμβαση και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας για την μείωση των συμπτωμάτων και την βελτίωση της ποιότητας ζωής της τραυματισμένης ψυχής. Για την αποτελεσματικότερη και πιο στοχευμένη διαχείριση του τραύματος, κρίνεται απαραίτητη η κοινωνική παρέμβαση και υποστήριξη για την πιο άμεση επανένταξη και ψυχοκοινωνική ενίσχυση. Οι παρεμβατικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σε επιστημονικό πλαίσιο αποσκοπούν στον εντοπισμό των επιπτώσεων του τραυματικού γεγονότος και στη διερεύνηση τρόπων αντιμετώπισης και άμεσης ανάρρωσης.

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί την πιο ουσιαστική θεραπευτική οδό, που μπορούν να ακολουθήσουν όσοι βιώνουν τις συνέπειες των τραυματικών γεγονότων. Η πιο γνωστή μέθοδος είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy – CBT), που εστιάζει στην μεταβολή του τρόπου της αντίληψης των καθοριστικών για εμάς γεγονότων. Με αυτή τη μέθοδο, ο θεραπευόμενος επανεκπαιδεύεται στους τρόπους αλλαγής των δυσλειτουργικών σκέψεων και σε αντικατάσταση αυτών με πιο ρεαλιστικές σκέψεις.

Ακόμη μπορεί να ακολουθηθεί η εστιασμένη στο τραύμα γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, (Trauma-Focused Cognitive Behavioral Therapy), η οποία είναι επικεντρωμένη στη διαχείριση των ψυχολογικών συνεπειών του τραύματος. Επίσης, μια άλλη μέθοδος είναι η θεραπεία Γνωστικής Επεξεργασίας (Cognitive Processing Therapy – CPT), η οποία εστιάζει στην αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες, μέσω αναδόμησης μη λειτουργικών πεποιθήσεων και ουσιαστικής επεξεργασίας των τραυματικών εμπειριών, δύναται να επιτευχθεί μείωση των αρνητικών συμπτωμάτων.

Επιπλέον, δια μέσου της Διαλεκτικής Θεραπευτικής Συμπεριφοράς (Dialectical Behavioral Therapy – DBT) , η οποία συνδυάζει στοιχεία από τη Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία με κάποιες τεχνικές συναισθηματικού ελέγχου, ενισχύεται η ανθεκτικότητα στη δυσφορία και την ένταση που χαρακτηρίζει το αρνητικό βίωμα. Εξίσου, αποδοτική μέθοδος είναι και αυτή της Απευαισθητοποίησης και Επανεπεξεργασίας με την κίνηση των ματιών, (Eye Movement Desensitization and Reprocessing –EMDR). Με αυτήν τη θεραπευτική παρέμβαση, ο θεραπευόμενος, επαναφέροντας την τραυματική εμπειρία, επικεντρώνεται στα συναισθήματά του και εστιάζει την προσοχή ταυτόχρονα σε ένα οπτικό ερέθισμα και με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται η εγκεφαλική επεξεργασία του τραύματος. Ο απώτερος σκοπός των ψυχοθεραπευτικών μεθόδων είναι η ελάττωση και αντιμετώπιση των επώδυνων εμπειριών, αλλά και η απόκτηση ψυχοσυναισθηματικής ανθεκτικότητας, για να αποκτήσει ο θεραπευόμενος μια πιο ασφαλή και υγιή καθημερινότητα.

Η αντιμετώπιση τραυματικών περιστατικών, απαιτεί τη συλλογική παρέμβαση για την αποτελεσματική υποστήριξη των ατόμων – θυμάτων. Η συνεισφορά από ομάδες και φορείς υποστήριξης θυμάτων, βίας, κακοποίησης ή άλλων τραυματικών γεγονότων προσφέρουν αξιόλογη συναισθηματική βοήθεια. Οι ομάδες υποστήριξης συνδέουν άτομα με παρόμοιες εμπειρίες, ανταλλάσσουν αναμνήσεις και έτσι μειώνονται τα συναισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης, κοινωνικού στιγματισμού και ενισχύεται η αίσθηση του ανήκειν. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη και η σύσταση οργανισμών και υπηρεσιών που εστιάζουν στην παροχή υποστήριξης σε θύματα τραυματικών εμπειριών, οφείλουν να συντρέχουν για την κάλυψη απαραίτητων αναγκών και τη σύνδεση με θεραπευτικά προγράμματα υποστήριξης των θυμάτων.

Ακόμη, είναι αναγκαία η προστασία ευάλωτων οικονομικά ομάδων, που βιώνουν ψυχική μετατραυματική διαταραχή για την αποκατάσταση και ομαλή επανένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο. Είναι αξιοσημείωτη, επίσης, η σύσταση κέντρων και υπηρεσιών αντιμετώπισης του ηλεκτρονικού τραύματος, που αποτελεί τη σύγχρονη μορφή τραυματικών περιστατικών, όπου προσφέρεται εξειδικευμένη υποστήριξη των θυμάτων και δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος για την ενίσχυση αυτοπεποίθησης και εσωτερικής αντοχής, για την αποδοτικότερη διαχείριση αυτών των εμπειριών, καθώς και για την εκπαίδευση και επιμόρφωση όλων στο τραύμα μέσα από τις επωφελέστερες μεθόδους διαχείρισής του.

Συμπερασματικά, οι ψυχοκοινωνικές διαστάσεις του τραύματος είναι καθοριστικές και για αυτό αποτελεί τη βαθύτερη ψυχική «ρωγμή», που επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου. Είναι κρίσιμη η αναζήτηση υποστήριξης για τη μείωση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η απόκτηση ψυχικής ανθεκτικότητας και η συναισθηματική ενίσχυση που επιτυγχάνονται μέσω των θεραπευτικών μεθόδων και της ατομικής προσπάθειας, καθιστούν το άτομο ισχυρό ψυχικά και ικανό για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του αντίκτυπου μιας τραυματικής εμπειρίας.

Ωστόσο, είναι ιδιαιτέρως αναγκαία η ύπαρξη φορέων και ενίσχυση των θεσμών που είναι αρμόδιοι για την προσφορά και άμεση καθοδήγηση των θυμάτων. Οι κοινωνικοί φορείς πρέπει να εκπαιδεύονται και να μεταφέρουν μέσω επιμορφωτικών προγραμμάτων τεχνογνωσία για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με το τραύμα. Η αποκατάσταση δεν πρέπει να εστιάζει αποκλειστικά στην άρση των συμπτωμάτων, αλλά πρέπει να προωθεί και την αποκατάσταση της λειτουργικότητας και κοινωνικής επανένταξης. Η ενσυναίσθηση και η συλλογική προσπάθεια θα συμβάλλουν στην ψυχική ανάταση και ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση καθώς και στη διαμόρφωση υγειών ψυχικά και συναισθηματικά ανθρώπων.

Βιβλιογραφία

Clinical Care Consultants. (n.d.). Trauma and post-traumatic stress disorder (PTSD): What you need to know. Clinical Care Consultants. https://www.clinicalcareconsultants.com/trauma.php

Fang, S., Chung, M. C., & Wang, Y. (2020). The impact of past trauma on psychological distress: The roles of defense mechanisms and alexithymia. Frontiers in Psychology, 11, Article 992. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00992

Harvard Health Publishing. (2019, September 12). Psychotherapy leads in treating post-traumatic stress disorder. Harvard Health Blog. https://www.health.harvard.edu/blog/psychotherapy-leads-in-treating-post-traumatic-stress-disorder-2019091217611

Norman, S., Hamblen, J., & Schnurr, P. P. (n.d.). Therapy for PTSD: Treatment essentials overview. U.S. Department of Veterans Affairs, National Center for PTSD. https://www.ptsd.va.gov/professional/treat/txessentials/overview_therapy.asp

Yadav, G., McNamara, S., & Gunturu, S. (2024, August 16). Trauma-Informed Therapy. Texas Tech University Health Sciences Center; Private Practice; ICAHN School of Medicine at Mt. Sinai. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK604200/

 

Αν θέλεις, μπορείς να κλείσεις μια δωρεάν 15λεπτη γνωριμία μαζί μας.