Η Σημασία της Έγκαιρης Ψυχολογικής Υποστήριξης Μετά από Τραύμα
Γράφει ο Γκίγκας Εμμανουήλ, Φοιτητής Ψυχολογίας SCG.
Το ψυχικό τραύμα, αποτελεί ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, που επηρεάζει τη γνωστική συναισθηματική και σωματική λειτουργία του ατόμου. Το τραύμα μπορεί να προκύψει από διάφορα γεγονότα, όπως φυσικές καταστροφές, σοβαρά ατυχήματα, βία ή κακοποίηση και συχνά προκαλεί ποικίλες ψυχολογικές αντιδράσεις, οι οποίες εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορεί να οδηγήσουν σε μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Η έγκαιρη ψυχολογική υποστήριξη μετά από ένα τραυματικό γεγονός είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόληψη τέτοιων συνεπειών και την αποκατάσταση της ψυχικής ευεξίας του ατόμου (Herman, 1992). Στο παρόν άρθρο, αναφαίνεται τόσο η σημασία της έγκαιρης ψυχολογικής υποστήριξης μετά από τραύμα όσο και ο κρίσιμος ρόλος του ειδικού ψυχικής υγείας σε άτομα που έχουν υποστεί τραυματικές εμπειρίες.
Το τραύμα, αποτελεί μια πολύπλοκη αντίδραση σε έντονα αρνητικά γεγονότα, που οδηγεί σε βαθιά ψυχολογική αναστάτωση. Η αρχική αντίδραση στο τραύμα, συχνά, περιλαμβάνει έντονα συναισθήματα άγχους, τρόμου, δυσφορίας, και σε ορισμένες περιπτώσεις, απώλεια του αισθήματος της πραγματικότητας (Van der Kolk, 2014). Αν και αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να μειωθούν με την πάροδο του χρόνου, σε πολλές περιπτώσεις συνεχίζουν να επηρεάζουν τον άνθρωπο και την καθημερινότητα του. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ψυχολογικού τραύματος:
- Οξύ Τραύμα: Προκαλείται από ένα και μόνο γεγονός, όπως ένα ατύχημα ή μια φυσική καταστροφή.
- Χρόνιο Τραύμα: Προκύπτει από επαναλαμβανόμενα και παρατεταμένα τραυματικά γεγονότα, όπως η μακροχρόνια κακοποίηση ή η παραμέληση.
- Σύνθετο Τραύμα: Αναφέρεται στην έκθεση σε πολλαπλά τραυματικά γεγονότα, συχνά εντός του πλαισίου διαπροσωπικών σχέσεων.
Η έγκαιρη παρέμβαση από ειδικό ψυχικής υγείας είναι ζωτικής σημασίας, καθώς επιτρέπει στο άτομο να επεξεργαστεί το τραυματικό γεγονός και να αποτρέψει την εδραίωση των συμπτωμάτων σε χρόνιες καταστάσεις (Shapiro, 2018). Στόχος του Traumahelp, είναι να παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες coaching σε όσους έχουν δεχθεί μία τραυματική εμπειρία που επηρεάζει τις σχέσεις τους, την εργασία τους, την υγεία τους και την ψυχική τους ευημερία.
Το τραύμα, τόσο ψυχολογικά όσο και βιολογικά, ενεργοποιεί το σύστημα άμυνας του οργανισμού του ατόμου. Στη βιολογική του βάση, το τραύμα προκαλεί αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης και αδρεναλίνης, οδηγώντας σε έντονες αντιδράσεις άγχους (McEwen, 2007). Η αυξημένη δραστηριότητα στο αμυγδαλοειδές σώμα του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία των συναισθημάτων, ειδικά του φόβου, ενισχύει την αίσθηση του κινδύνου και της απειλής. Ερευνητικά δεδομένα, έχουν δείξει ότι οι επιπτώσεις του τραύματος μπορούν να επηρεάσουν τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, οδηγώντας σε αλλαγές σε περιοχές όπως το μεταιχμιακό σύστημα (αμυγδαλή-ιππόκαμπος) και ο προμετωπιαίος φλοιός. Η αμυγδαλή βρίσκεται σε υπερδραστηριότητα κατά τη διάρκεια και μετά το τραύμα, οδηγώντας το άτομο σε συνεχή κατάσταση επαγρύπνησης και έντονων αντιδράσεων ακόμη και σε φυσιολογικά ερεθίσματα (Rothschild, 2000).
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις, περιλαμβάνουν αισθήματα αποξένωσης, άγχους, ενοχής και συχνά απόσυρσης από την κοινωνική ζωή. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητική αυτοεκτίμηση, απομόνωση και δυσκολία στη διαχείριση των καθημερινών δραστηριοτήτων (Herman, 1992). Ο ρόλος του ειδικού ψυχικής υγείας, είναι κρίσιμος για να βοηθήσει το άτομο να αναγνωρίσει και να επεξεργαστεί αυτά τα συναισθήματα, προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση μακροχρόνιων ψυχολογικών διαταραχών.
Η σημασία της έγκαιρης παρέμβασης
Η έγκαιρη ψυχολογική παρέμβαση από ειδικό ψυχικής υγείας, αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για την αποτροπή των μακροχρόνιων επιπτώσεων του τραύματος. Η υποστήριξη αυτή, βοηθά τα άτομα να αναγνωρίσουν τις αντιδράσεις τους στο τραύμα και να επεξεργαστούν το γεγονός πριν αυτές οι αντιδράσεις παγιωθούν σε καταστροφικά πρότυπα συμπεριφοράς (Bryant et al., 2003). Με τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας, όπως ψυχιάτρου, ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή, τα άτομα μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους με έναν ασφαλή τρόπο και να λάβουν εργαλεία διαχείρισης των έντονων συναισθημάτων τους.
Ένας βασικός μηχανισμός της έγκαιρης παρέμβασης, είναι η διαδικασία της αποσύνδεσης των αρνητικών συναισθημάτων από τις τραυματικές αναμνήσεις και δευτερευόντως η σταδιακή αποδοχή. Πλήθος ερευνητικών δεδομένων, αλλά και η κλινική πράξη, αναδεικνύουν, πως μέσω θεραπευτικών προσεγγίσεων, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) και η θεραπεία αποευαισθητοποίησης και επανεπεξεργασίας μέσω οφθαλμικών κινήσεων (EMDR), ο ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει το άτομο να επανεπεξεργαστεί τις τραυματικές αναμνήσεις και να μειώσει τη συναισθηματική τους επίδραση (Shapiro, 2018). Η ψυχοθεραπεία, σε αυτό το πλαίσιο, δίνει στο άτομο τη δυνατότητα να ανακαλύψει νέες στρατηγικές διαχείρισης του άγχους και της δυσφορίας που προκύπτει από το τραύμα.
Ο ρόλος του ειδικού ψυχικής υγείας
Ο ειδικός ψυχικής υγείας δεν παρέχει μόνο έναν χώρο ασφαλείας για την έκφραση συναισθημάτων, αλλά επίσης εντοπίζει και βοηθά το άτομο να κατανοήσει τους ψυχολογικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται από το τραύμα. Η επιστημονική καθοδήγηση που προσφέρει ένας ψυχολόγος βασίζεται σε τεκμηριωμένες θεραπευτικές πρακτικές και συμβάλλει στην ομαλοποίηση της αντίδρασης στο τραύμα. Η αναγνώριση των αντιδράσεων ως φυσιολογικών και η σωστή καθοδήγηση προς την επεξεργασία του τραύματος, ενισχύουν την αίσθηση του ελέγχου και της ασφάλειας, στοιχεία που συχνά χάνονται λόγω του τραυματικού γεγονότος (Herman, 1992).
Επιπλέον, ο ψυχολόγος παρέχει εργαλεία για τη διαχείριση της καθημερινότητας μετά το τραύμα, προσφέροντας πρακτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Αυτό περιλαμβάνει τεχνικές αναπλαισίωσης, εκμάθηση δεξιοτήτων χαλάρωσης, καθώς και στρατηγικές ενίσχυσης της αυτοσυμπόνιας και της ανθεκτικότητας (Bonanno, 2004).
Ο ρόλος της κοινωνικής και οικογενειακής στήριξης
Παράλληλα με την επαγγελματική ψυχολογική υποστήριξη, η σημασία της κοινωνικής και οικογενειακής στήριξης είναι καθοριστική. Οι κοινωνικοί δεσμοί, όπως η στήριξη από φίλους, οικογένεια ή ακόμα και από την κοινότητα, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάκαμψη από το τραύμα. Η αίσθηση του “ανήκειν” και της υποστήριξης βοηθά τα άτομα να αισθανθούν ασφαλή και να επεξεργαστούν καλύτερα τις τραυματικές τους εμπειρίες (Harvey, 2007). Ωστόσο, η κοινωνική υποστήριξη δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εξειδικευμένη φροντίδα που προσφέρει ο ειδικός ψυχικής υγείας, ο οποίος μπορεί να παράσχει τις κατάλληλες θεραπευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση του τραύματος με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο, όμως φαίνεται να λειτουργεί προσθετικά.
Η έγκαιρη ψυχολογική υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας μετά από τραύμα είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη μακροχρόνιων ψυχικών διαταραχών και τη διασφάλιση της ψυχικής ευεξίας του ατόμου. Μέσω της επαγγελματικής παρέμβασης, της ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας και της κοινωνικής υποστήριξης, τα άτομα μπορούν να επεξεργαστούν τα τραυματικά τους βιώματα και να επιτύχουν την ψυχική τους αποκατάσταση. Η σημασία του ειδικού ψυχικής υγείας είναι κεντρική στην αντιμετώπιση του τραύματος, καθώς προσφέρει τα κατάλληλα εργαλεία και θεραπευτικές παρεμβάσεις που αποτρέπουν τη μακροχρόνια επίδραση του τραυματικού γεγονότος και συμβάλλουν στη συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video:
Πηγές:
Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events? American Psychologist, 59(1), 20-28.
Bryant, R. A., Harvey, A. G., Dang, S. T., & Sackville, T. (2003). Treatment of acute stress disorder: A comparison of cognitive-behavioral therapy and supportive counseling. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(4), 706-712.
Harvey, M. R. (2007). Toward an ecological understanding of resilience in trauma survivors: Implications for theory, research, and practice. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 14(1-2), 9-32.
Herman, J. L. (1992). Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence—From Domestic Abuse to Political Terror. Basic Books.
McEwen, B. S. (2007). Physiology and neurobiology of stress and adaptation: Central role of the brain. Physiological Reviews, 87(3), 873-904.
Rothschild, B. (2000). The Body Remembers: The Psychophysiology of Trauma and Trauma Treatment. W.W. Norton & Company.
Shapiro, F. (2018). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Therapy: Basic Principles, Protocols, and Procedures. Guilford Publications.
Ullman, S. E., & Filipas, H. H. (2001). Correlates of formal and informal support seeking in sexual assault victims. Journal of Interpersonal Violence, 16(10), 1028-1047.
Van der Kolk, B. A. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Penguin Books.
