DIVA-5: Ένα σύγχρονο εργαλείο για τη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ στους ενήλικες
Η ΔΕΠ-Υ στην ενήλικη ζωή αποτελεί ένα συχνά παρεξηγημένο και υποδιαγνωσμένο ζήτημα ψυχικής υγείας. Πολλοί ενήλικες φτάνουν σε αξιολόγηση έπειτα από χρόνια δυσκολιών, που αποδίδονταν σε «χαρακτήρα», «τεμπελιά» ή «κακή οργάνωση», συχνά με σημαντικό ψυχικό κόστος. Το DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults, έκδοση βασισμένη στο DSM-5) είναι ένα από τα πιο αξιόπιστα, ερευνητικά τεκμηριωμένα και πρακτικά εργαλεία για τη διαγνωστική διερεύνηση της ΔΕΠ-Υ σε ενήλικες.
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία ξεκινά στην παιδική ηλικία και συχνά συνεχίζεται στην ενήλικη ζωή. Χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη διατήρηση της προσοχής, προβλήματα οργάνωσης και διαχείρισης χρόνου, αυξημένη παρορμητικότητα και – σε ορισμένες περιπτώσεις – υπερκινητικότητα.
Η ΔΕΠ-Υ δεν οφείλεται σε έλλειψη θέλησης, προσπάθειας ή πειθαρχίας. Έρευνες δείχνουν ότι συνδέεται με νευροβιολογικούς παράγοντες και διαφορές στη λειτουργία των εγκεφαλικών κυκλωμάτων που σχετίζονται με προσοχή και εκτελεστική λειτουργία (Biederman & Faraone, 2005).
Στους ενήλικες, η ΔΕΠ-Υ μπορεί να εκδηλώνεται με:
- δυσκολία συγκέντρωσης σε εργασίες που απαιτούν διάρκεια
- αναβλητικότητα
- συνεχείς σκέψεις και εσωτερική ανησυχία
- αίσθηση χάους και δυσκολία οργάνωσης
- δυσκολία στον σχεδιασμό και την τήρηση προθεσμιών
- παρορμητικότητα στις αποφάσεις
- έντονη ψυχική κόπωση από τη συνεχή προσπάθεια να “μείνουν σε σειρά” τα πράγματα.
Τι είναι το DIVA-5;
Το DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults – DSM-5 edition) είναι μια ημιδομημένη διαγνωστική συνέντευξη που χρησιμοποιείται διεθνώς για την αξιολόγηση της ΔΕΠ-Υ στους ενήλικες. Βασίζεται αποκλειστικά στα κριτήρια του DSM-5 και εξετάζει:
- Διάσπαση προσοχής
- Υπερκινητικότητα/Παρορμητικότητα
Κάθε σύμπτωμα διερευνάται με συγκεκριμένα παραδείγματα τόσο για την παιδική ηλικία όσο και για την ενήλικη ζωή, διασφαλίζοντας τη χρονική συνέχεια της διαταραχής (Kooij et al., 2019).
Το DIVA-5 δεν περιορίζεται στην τυπική καταγραφή συμπτωμάτων. Αξιολογεί επίσης το πώς επηρεάζονται η εργασία, οι σχέσεις και η καθημερινή λειτουργικότητα, παρέχοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα.
Επιστημονική τεκμηρίωση του DIVA-5
Το DIVA-5 έχει αναπτυχθεί με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια και χρησιμοποιείται ευρέως σε κλινικά περιβάλλοντα διεθνώς. Τα βασικά πλεονεκτήματά του:
- Στοιχειοθετημένη δομή: δίνει σαφή καθοδήγηση, μειώνοντας τον κίνδυνο υποκειμενικών ερμηνειών. Εξετάζει τόσο το παρόν όσο και το αναπτυξιακό ιστορικό, βασικό στοιχείο για τη διάγνωση.
- Πλούσια παραδείγματα: βοηθούν τον ενήλικα να αναγνωρίσει συμπεριφορές που ίσως θεωρούσε «φυσιολογικές» ή «προσωπικές ιδιοτροπίες».
- Εξέταση επιπτώσεων: δεν περιορίζεται στη συμπτωματολογία — εξετάζει και τις λειτουργικές συνέπειες σε εργασία, σχέσεις και καθημερινότητα.
- Προστασία από υπερδιάγνωση και υποδιάγνωση: διαχωρίζει προσεκτικά την κλινική ΔΕΠ-Υ από απλές δυσκολίες οργάνωσης ή πίεσης (Zamani et al., 2020).
Πώς πραγματοποιείται η διαδικασία;
Η αξιολόγηση με DIVA-5 διαρκεί συνήθως 60–120 λεπτά, ανάλογα με την πολυπλοκότητα του ιστορικού. Η διαδικασία περιλαμβάνει:
- Διερεύνηση συμπεριφορών στην παιδική ηλικία, συχνά με τη βοήθεια ενός γονέα ή συγγενικού προσώπου, όταν αυτό είναι εφικτό.
- Ενδελεχή συζήτηση για την ενήλικη ζωή, με συγκεκριμένα παραδείγματα στον χώρο εργασίας, τις σχέσεις, τη μνήμη, την οργάνωση και τη διαχείριση χρόνου.
- Αξιολόγηση των επιπτώσεων που έχουν τα συμπτώματα στη λειτουργικότητα.
Οι ερωτήσεις δεν αποδίδουν ευθύνη στο άτομο· αντίθετα αναδεικνύουν το πώς οι δυσκολίες αυτές επηρεάζουν την καθημερινότητα, συχνά παρά τις προσπάθειες προσαρμογής.
Για ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται;
Το DIVA-5 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ενήλικες που:
- δυσκολεύονται στην οργάνωση, συγκέντρωση ή συνέπεια
- βιώνουν έντονη παρορμητικότητα ή δυσκολία διαχείρισης χρόνου
- αντιμετωπίζουν χρόνια αίσθηση «χαοτικότητας»
- έχουν ιστορικό σχολικών δυσκολιών, που δεν εξηγήθηκαν ποτέ επαρκώς
- έχουν ψυχολογική κόπωση από τη συνεχή προσπάθεια «να μην ξεχάσουν κάτι».
Αποτελεί επίσης σημαντικό εργαλείο για άτομα που έχουν λάβει λανθασμένες διαγνώσεις — παραδείγματος χάριν αγχώδη διαταραχή ή κατάθλιψη — καθώς η υποκείμενη ΔΕΠ-Υ συχνά καλύπτεται από δευτερογενή συμπτώματα.
Τα οφέλη μιας σωστής διάγνωσης
Η ακριβής διάγνωση της ΔΕΠ-Υ δεν είναι «ταμπέλα». Είναι ανακούφιση, ερμηνεία και αφετηρία υποστήριξης. Μια διάγνωση μπορεί να:
- ενισχύσει την αυτοκατανόηση και μειώσει την αυτομομφή
- βοηθήσει στη στοχευμένη ψυχοθεραπεία
- καθοδηγήσει σε στρατηγικές οργάνωσης και ρύθμισης προσοχής
- ανοίξει τον δρόμο για φαρμακευτική υποστήριξη όπου χρειάζεται
- βελτιώσει σχέσεις και λειτουργικότητα στην εργασία.
Για πολλούς ενήλικες, το DIVA-5 φωτίζει για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο τις πραγματικές τους δυσκολίες, αλλά και τις ικανότητες που συχνά συνυπάρχουν με τη ΔΕΠ-Υ, όπως δημιουργικότητα, ευελιξία σκέψης και υψηλή ανθεκτικότητα.
Συμπέρασμα
Το DIVA-5 αποτελεί ένα από τα πιο αξιόπιστα και χρήσιμα εργαλεία για την αξιολόγηση της ΔΕΠ-Υ στην ενήλικη ζωή. Μέσα από μια προσεκτική, δομημένη διαδικασία, βοηθά σε μια ολοκληρωμένη κατανόηση του τρόπου που οι δυσκολίες εμφανίζονταν στο παρελθόν και επηρεάζουν το παρόν. Η σωστή διάγνωση δεν στοχεύει στο να αποδοθεί μια «ταμπέλα», αλλά στην ενδυνάμωση και στη στοχευμένη υποστήριξη, ανοίγοντας χώρο για μια καθημερινότητα με λιγότερη σύγχυση και περισσότερη αυτοαποτελεσματικότητα.
Βιβλιογραφία
Biederman, J., & Faraone, S. V. (2005). Attention-deficit hyperactivity disorder. Lancet (London, England), 366(9481), 237–248. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(05)66915-2
Kooij, J. J. S., Francken, M. H., & Asherson, P. (2019). Diagnostic Interview for ADHD in Adults (DIVA-5). DIVA Foundation.
Zamani, L., Shahrivar, Z., Alaghband-Rad, J., Sharifi, V., Davoodi, E., Ansari, S., Emari, F., Wynchank, D., Kooij, J. J. S., & Asherson, P. (2020). Reliability, criterion and concurrent validity of the Farsi translation of DIVA-5: A semi-structured diagnostic interview for adults with ADHD. Journal of Attention Disorders, 1–10. https://doi.org/10.1177/1087054720930816
