Τραύμα από παιδική ηλικία: Πώς επηρεάζει τη σχέση μου σήμερα;
Ιεροδιακόνου-Τσιμπίδη Φλωρεντία
Τι είναι το ”τραύμα”;
Το DSM- V ορίζει το τραύμα ως ‘’ένα εξαιρετικά στρεσογόνο συμβάν κατά το οποίο η ζωή και η σωματική ασφάλεια ενός ατόμου κινδυνεύουν ή υπάρχει κίνδυνος θανάτου ή απειλή για τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα άλλων ανθρώπων’’ (American Psychiatric Association, 2013). Τα τραύματα θα μπορούσαν να διαχωριστούν ως προς την συχνότητα, την έκταση και την σοβαρότητα στο Τραύμα Τύπου Ι ή Τραύμα Σοκ και στο Τραύμα Τύπου ΙΙ ή αλλιώς Αναπτυξιακό Τραύμα (Deutsch, Drozd & Ajoku, 2020). Στο Τραύμα Τύπου Ι το τραύμα αφορά ένα μεμονωμένο περιστατικό που έγινε ξαφνικά και χωρίς πρόβλεψη (π.χ κλοπή σε κάποιο Μέσο Μαζικής Μεταφοράς, τρακάρισμα) ενώ η πιθανότητα βίωσης PTSD μετά από αυτό είναι περιορισμένη. Στο Τραύμα ΙΙ το τραύμα είναι σύνθετο καθώς τα τραυματικά γεγονότα έχουν επανάληψη και πολύ πιθανόν συνυπάρχουν τραύματα διαφορετικών ειδών και διαφορετικής φύσης (Deutsch, Drozd & Ajoku, 2020· Jaspreet et al., 2021· Rockville, 2014· Su & Stone, 2020). Στην περίπτωση αυτή το άτομο είναι πολύτραυματισμένο και έχει πληγεί το αίσθημα εμπιστοσύνης από στενά άτομα με αποτέλεσμα να αμφισβητούνται βασικές επαφές στη ζωή του ατόμου, ενώ παρουσιάζονται και σοβαρές δυσκολίες στην ανάπτυξη συναισθηματικής μνήμης και συναισθηματικού πλαισίου με άλλα άτομα (Jaspreet et al., 2021· Karatzias et al., 2017· Su & Stone, 2020). Σημαντικό είναι να γίνει αναφορά και σε συνθήκες που δεν ερμηνεύονται από το άτομο ως απειλητικές αλλά είναι αντικειμενικά απειλητικές και αγχογόνες. Συνθήκες όπου το περιβάλλον είναι απειλητικό για την επιβίωση του ατόμου έχουν συνέπειες στην ψυχολογία του ατόμου μακροπρόθεσμα, όπου το άτομο βιώνει αισθήματα απειλής, ανασφάλειας καθιστώντας το σε μία συνεχόμενη επαγρύπνησή και αναταραχή.
Οι γενικές συνέπειες του τραύματος
Οι μακροχρόνιες συνέπειες του τραύματος μπορεί να περιλαμβάνουν επίμονη κόπωση, επιθετικότητα, συναισθηματική αποδιοργάνωση, εφιάλτες, φόβο υποτροπής, άγχος που εστιάζεται σε αναδρομές στο παρελθόν, κατάθλιψη και αποφυγή συναισθημάτων, αισθήσεων ή δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το τραύμα, ακόμη και εξ αποστάσεως (Jaspreet et al., 2021· Karatzias et al., 2017· Rockville, 2014). Σε σωματικό επίπεδο οι συνέπειες περιλαμβάνουν κοινές σωματικές διαταραχές και συμπτώματα όπως διαταραχές ύπνου, γαστρεντερικές, καρδιαγγειακές, νευρολογικές, μυοσκελετικές, αναπνευστικές και δερματολογικές διαταραχές, ουρολογικά προβλήματα και διαταραχές χρήσης ουσιών (Rockville, 2014).
Ανεξάρτητα από την φύση του τραυματικού γεγονότος, πολύ σημαντικός παράγοντας για να κριθεί ένα γεγονός τραυματικό είναι ο χρόνος που το άτομο το βιώνει και αυτό γιατί όταν αρνητικά περιστατικά βιώνονται στην παιδική ηλικία είναι σοβαρότερο το αντίκρισμα λόγω της μειωμένης δόμησης του ατόμου πνευματικά, κοινωνικά, ηθικά και χαρακτηριολογικά, επομένως και οι στρατηγικές που είναι διαθέσιμες είναι σαφώς λιγότερες και σαφώς λιγότερο αποδοτικές. Έρευνες δείχνουν ότι τραυματικά γεγονότα που έχουν εκτυλιχτεί κατά την παιδική ηλικία του ατόμου επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα και την ενήλικη ζωή σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό (Deutsch, Drozd & Ajoku, 2020· Ferrajão & Elklit, 2020· Jaspreet et al., 2021· Karstoft & Armour, 2022· Tomassi et al., 2017).
Το τραύμα από την παιδική ηλικία και οι συνέπειες στην ενήλικη ζωή
H βίωση τραυματικών συνθηκών στην παιδική ηλικία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την γενικότερη ψυχική υγεία του ατόμου, για ενδεχόμενη χρήση ουσιών ή αλκοόλ, για επιθετικές και παραβατικές συμπεριφορές, για μειωμένη ικανότητα ελέγχου των συναισθημάτων του ατόμου (Deutsch, Drozd & Ajoku, 2020· McLaughlin & Lambert, 2017· Tomassi et al., 2017· Su & Stone, 2020). Παιδιά που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά συνηθέστερα βιώνουν πολλαπλά τραύματα στην διάρκεια της ζωής τους, βρίσκονται σε δυσχερείς καταστάσεις επανειλημμένα, ενώ φαίνεται να υιοθετούν προβληματικά μοτίβα σε προβληματικές συντροφικές σχέσεις (Deutsch, Drozd & Ajoku, 2020· Karstoft & Armour, 2022· van den Berg et al., 2015· Su & Stone, 2020). Αναφέρεται ακόμα ότι διαδιγνώσκονται συχνά με κάποια διαταραχή ψύχωσης (Aas et al., 2016) και συχνά προχωρούν σε απόπειρες αυτοχειρίας (Aas et al., 2016· Hassan, Stuart & De Luca, 2016).
Η σεξουαλική κακοποίηση έχει άμεσες συνέπειες στην αυτοαντίληψη, στην σφαιρική αυτοεκτίμηση και στην κοινωνικότητα του ατόμου (Ιεροδιακόνου-Τσιμπίδη & Σιμιτσή, 2021), καθώς και στην μελλοντική χρήση ουσιών (Tomassi et al., 2017), ενώ η σεξουαλική και η σωματική κακοποίηση σχετίζεται επίσης με την κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, επιθετικότητα και παραβατικότητα, αδυναμία συναισθηματικής αντίδρασης στις ανάγκες των άλλων, αδυναμία αυτοελέγχου και αυτορύθμισης (Aas et al., 2016· Deutsch, Drozd & Ajoku, 2020· McLaughlin & Lambert, 2017) και έντονα συναισθήματα άγχους όταν χρειάζεται να αλληλεπιδράσουν για ώρα και ουσιαστικά με άλλα άτομα, ειδικά σε πλαίσιο ομάδας (Dokuz et al., 2022).
Ως προς την ψυχική υγεία, πέρα από το PTSD, το τραύμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για πλήθος κλινικών οντοτήτων από τις διαταραχές διάθεσης έως και τις διαταραχές προσωπικότητας (Aas et al., 2016· Greiner et al., 2025). Πιο συγκεκριμένα η βίωση τραυματικών γεγονότων αποτελεί παράγοντα κινδύνου αρχικά για την ανάπτυξη κάποιας ψύχωσης (Tomassi et al., 2017). Ακόμα, το τραύμα συνδέεται και με τις κλινικές οντότητες της κατάθλιψης (Greiner et al., 2025· Han et al., 2021), των αγχωδών διαταραχών (Han et al., 2021) και του OCD (Baldini et al., 2025). Ως προς τις ψυχωτικές διαταραχές, άτομα με τραυματικές μνήμες μπορεί να βιώνουν έντονα και απειλητικά απλά ερεθίσματα της καθημερινότητας, καθιστώντας τα συχνά αδύναμα να διαχειριστούν τις συνθήκες που τους παρουσιάζονται μιας και είναι πιο ευάλωτα στα αγχώδη ερεθίσματα μιας και η κύρια διάσταση που παρατηρείται είναι ένα ευρύ μπλοκάρισμα στην νοηματοδότηση, τον έλεγχο και την διαχείριση αυτών των ερεθισμάτων (Aas et al., 2016· Dokuz et al., 2022· Tomassi et al., 2017).
Πέρα από τον διαχωρισμό και την ταξινόμηση των συμπτωμάτων σε κλινικές οντότητες, είναι σημαντικό να απομονωθούν οι συνέπειες των τραυματικών εμπειριών όχι με βάσει τα κριτήρια ταξινόμησης αλλά με βάσει το εύρος του αντίκτυπου σε κάθε τομέα της ζωής του ατόμου (Greiner et al., 2025), από τον κοινωνικό εαυτό και την ικανότητα του ατόμου να συνδεθεί μέχρι την ικανότητα του να σταθεί ενεργητικά σε συνθήκες, να μορφωθεί, να αποκωδικοποιήσει, να ερμηνεύσει, να ανασύρει μνήμες, να αλληλεπιδράσει, να δημιουργήσει και με σώμα του και με το μυαλό του και με το συναίσθημα του, πράγματα που φαίνονται να επηρεάζονται σε όλο το εύρος τους.
Άτομα που έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα φαίνεται να μην δύνανται να χρησιμοποιήσουν αποδοτικές στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν τραυματιστεί από κάποιο γεγονός, ενώ φαίνεται πως οι συνηθέστερες στρατηγικές σε κρίσιμες στιγμές είναι η αποφυγή και η απόσυρση (Diaz-Tamayo, Escobar-Morantes & Garcia-Perdomo, 2022). Η επίλυση προβλημάτων αποτελεί παράμετρο του πως το άτομο συμβολοποιεί, ερμηνεύει, αξιολογεί το πρόβλημα και κατά πόσο μπορεί να κάνει ανάσυρση προηγούμενων αντίστοιχων περιπτώσεων.
Το τραύμα στις συντροφικές σχέσεις
Άτομα που έχουν εκτεθεί σε τραυματικές συνθήκες ως παιδιά έχουν συνέπειες και στον τρόπο που αλληλεπιδρούν με τους συντρόφους τους και στο πως στέκονται στις σχέσεις τους. Τα χαρακτηρίζει ότι είναι συχνά σε μία αίσθηση επιφυλακής, σαν να μην αφήνονται απόλυτα ποτέ ή σαν να σχεδιάζουν πλάνα ασφάλειας για κάθε περίπτωση που ζουν, ώστε να μην χρειαστεί να ξαναεκτεθούν σε τραυματικές συνθήκες. Ακόμα φαίνεται σαν να μην εμπιστεύονται απόλυτα τους άλλους ή σαν να αισθάνονται άσχημα με τον εαυτό τους που δεν μπορούν να αφεθούν και να εμπιστευτούν όπως άλλα άτομα που γνωρίζουν. Η αμφισβήτηση του εαυτού και η μειωμένη αυτοπεποίθηση είναι ένα επίσης χαρακτηριστικό στοιχείο μιας και κάποιος που δεν νιώθει ασφάλεια με το πλαίσιο, δεν μπορεί να νιώσει ασφάλεια για τον εαυτό του και τις ικανότητες του μέσα σε όποιο πλαίσιο (Fuchshuber et al., 2019). Στην ουσία της σχέσης που αφορά την εμπιστοσύνη και την επένδυση στον σύντροφο και τον δεσμό, φαίνεται πως οι άνθρωποι αυτοί φοβούνται να συσχετιστούν βαθιά με κάποιον γιατί αυτό θα τους καθιστούσε ευάλωτους και εξαρτώμενους κάτι που συνηθέστερα αποτελεί αρνητικό σενάριο. Η ερμηνεία ότι ο δεσμός μπορεί να είναι απειλητική συνθήκη σχετίζεται με την σκέψη ότι όσο πιο οργανωμένοι και ανεξάρτητοι είναι τόσο πιο ελεγχόμενες είναι οι συνθήκες, αρά και το κακό σενάριο που μπορεί να υποστούν. Στην πραγματικότητα μπορεί οι άνθρωποι αυτοί να μοιάζουν ανά στιγμές απόμακροι, αποστασιποιημένοι, ίσως αν νιώσουν πίεση να φανούν απότομοι, αλλά όλο αυτό είναι η άμυνα τους για να βρουν, χτίσουν ή διατηρήσουν το αίσθημα ασφάλειας που έχασαν από την παιδική τους ηλικία, όταν τους συνάντησε το τραύμα.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Aas, M. et al. (2016). A history of childhood trauma is associated with slower improvement rates: Findings from a one-year follow-up study of patients with a first-episode psychosis. BioMedCentral Psychiatry, 16:126.
Doi: 10.1186/s12888-016-0827-4.
American Psychiatric Association. (2013). DSM-5. Litsas Medical Books and Publications, Greece, Athens.
Baldini, V. et al. (2025). Exploring the impact of childhood trauma on obsessive-compulsive disorder: A systematic review focused on adult populations. International Journal of Social Psychiatry. Doi: 10.1177/00207640251339510.
Diaz-Tamayo, A.M., Escobar-Morantes, J.R., & Garcia-Perdomo, H.A. (2022). Coping Strategies for Exposure to Trauma Situations in First Responders: A Systematic Review. Coping Strategies for Exposure to Trauma Situations, Volume 37, Issue 6, pp. 810 – 818. Doi: 10.1017/S1049023X22001479.
Deutsch, R., Drozd, L., & Ajoku, C. (2020). Trauma-Informed Interventions In Parent-Child Contact Cases. Family Court Review, Vol. 58 No. 2, April 2020.
Ferrajão, P. C., & Elklit, A. (2020). The contributions of different types of trauma and world assumptions to predicting psychological distress. Traumatology, 26(1), 137–146. Doi: 10.1037/trm0000208.
Fuchshuber et al. (2019). The Influence of Attachment Styles and Personality Organization on Emotional Functioning After Childhood Trauma. Front. Psychiatry, 05 September 2019. Doi: 10.3389/fpsyt.2019.00643.
Greiner, S. K. et al. (2025). How childhood adversities shape minds and lives: An analysis across the affective-to-psychotic spectrum. Psychiatry Research, Volume 350. Doi:10.1016/j.psychres.2025.116536.
Han, H.R. et al. (2021). Trauma informed interventions: A systematic review. Plos one. Doi: 10.1371/journal.pone.0252747.
Hassan, A.N., Stuart, E.A., & De Luca, V.D. (2016). Childhood maltreatment increases the risk of suicide attempt in schizophrenia. Schizophrenia Research. Doi: 10.1016/j.schres.2016.05.012.
Jaspreet, S. et al. (2021). Complex psychological trauma. Industrial Psychiatry Journal, 30(Suppl 1), S305-S307, October 2021. Doi: 10.4103/0972-6748.328837.
Karstoft, Κ.Ι. & Armour, C. (2022). What we talk about when we talk about trauma: Content overlap and heterogeneity in the assessment of trauma exposure. Journal of Traumatic Stress.
Doi: 10.1002/jts.22880.
McLaughlin, K.A. & Lambert, H.K. (2017). Child Trauma Exposure and Psychopathology: Mechanisms of Risk and Resilience. COPSYC (2016). Doi: 10.1016/j.copsyc.2016.10.004.
Rockville, M.D. (2014). Substance Abuse and Mental Health Services Administration. Treatment Improvement Protocol, No. 57.
Tomassi, S. et al. (2017). Influence of Childhood Trauma on Diagnosis and Substance Use in First-Episode Psychosis. The British Journal Of Psychiatry, 1-6. Doi: 101192/bjp.bp.116.194019.
Su, W.M. & Stone, L. (2020). Adult survivors of childhood trauma: Complex trauma, complex needs. Australian Journal of General Practice, Vol. 49, No. 7, Jul 2020, 423-430.
Van den Berg et al. (2015). Trauma-Focused Treatment in PTSD Patients With Psychosis: Symptom Exacerbation, Adverse Events, and Revictimization. Schizophrenia Bulletin.
Doi: 10.1093/schbul/sbv172.
Ιεροδιακόνου-Τσιμπίδη, Φ. & Σιμιτσή, Χ. (2021). Η Αυτοαντίληψη Ατόμων που έχουν Βιώσει Βία ή Κακοποίηση σε Ετεροφυλόφιλα και LGBQP Άτομα και η Βία στο Σύστημα Υγείας. 5o Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής, 3 Δεκεμβρίου 2021.
