Η Κλινική Διάσταση της Μητροκτονίας και η Τυπολογία των Μητροκτόνων.

Ιεροδιακόνου-Τσιμπίδη Φλωρεντία

Η Κλινική Διάσταση της Μητροκτονίας και η Τυπολογία των Μητροκτόνων

   Η σημαντικότερη στιγμή στην ζωή ενός έμβιου όντος είναι η γέννηση του και αυτό καθιστά, στην περίπτωση των θηλαστικών έμβιων όντων, σημαντικότερο πρόσωπο εκείνο της μητέρας. Τί γίνεται όμως όταν η σχέση μητέρας και παιδιού δεν είναι αυτή που διαβάζουμε σε κάθε βιβλίο ή ταινία που θέλει να υμνήσει το συναίσθημα, την επαφή και την εξέλιξη των ανθρώπων αλλά αντί αυτού καταλήγει σε μία σκηνή εγκλήματος; Στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν γίνεται αναφορά της μητέρας ως θύτη αλλά ως θύμα και μιας και όλα είναι δράση-αντίδραση είναι χρήσιμο να εξεταστεί ποιές είναι εκείνες οι παράμετροι που κάνουν το γέννημα της μάνας, δολοφόνο της ζωηφόρου του.

Περιγραφικά στοιχεία των συνθηκών που περιβάλλουν τις μητροκτονίες

Συνηθέστερα φαίνεται πως το έγκλημα της μητροκτονίας να διαπράττεται από τους βιολογικούς γιούς του θύματος (Feola et al., 2023), ενώ οι κόρες είναι πολύ σπανιότερο να δολοφονούν την μητέρα τους, καθώς φαίνεται ότι από τις γυναίκες που έχουν δολοφονηθεί από παιδί τους μόνο στο 17% στο πρόσωπο του θύματος ήταν η κόρη (Adinkrah, 2017). Ακόμα, στις περισσότερες περιπτώσεις θύμα και θύτης διέμεναν μαζί στο ίδιο σπίτι, o θύτης ήταν ελεύθερος ή άγαμος και με πολύ δυσλειτουργική σχέση με την μητέρα (Catanesi et al., 2014), η παρουσία του πατέρα ήταν είτε ανύπαρκτη είτε σχετικά παρούσα αλλά συγκρουσιακή, ενώ το συνηθέστερο φονικό όπλο φαίνεται να είναι μαχαίρι ή κάποιο άλλο αιχμηρό ή βαρύ αντικείμενο (Adinkrah, 2017· Catanesi et al., 2014).

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις παρατηρείται το φαινόμενο του overkill, όπου ο θύτης καταφέρνει περισσότερα χτυπήματα από όσα θα αρκούσαν για να σκοτώσουν το θύμα τους, ενώ ο θύτης παρουσιάζεται να βρίσκεται σε μία απόλυτη έκρηξη θυμού, αφήνοντας πίσω ένα σώμα με σοβαρά, πολλαπλά και ιδιαίτερης βαρβαρότητας τραύματα (Adinkrah, 2017· Feola et al., 2023· Petroni et al., 2022). Μετά την τέλεση του εγκλήματος, συνήθως η κάλυψη των στοιχείων και η εξαφάνιση του πτώματος γίνεται με δισοργανωτικά στοιχεία, άγαρμπο και ακατάστατο τρόπο, ενώ συνήθως ο μητροκτόνος ομολογεί το έγκλημα του (Catanesi et al., 2014).

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων των μητροκτόνων, αναφέρεται η ύπαρξη ψυχοπαθολογίας από τον δράστη και πιο συγκεκριμένα κάποιας ψύχωσης, ενώ συχνότερη αυτή η ψύχωση φαίνεται να είναι πιο συγκεκριμένα η κλινική οντότητα της σχιζοφρένειας (Adinkrah, 2017· Catanesi et al., 2014). Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι στην βιβλιογραφία συχνά αναφέρεται η μητροκτονία ως αποτέλεσμα ή αντίδραση στα κλινικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας στην πράξη φαίνεται πως τις περισσότερες φορές το άτομο που δολοφονεί την μητέρα και πάσχει από σχιζοφρένεια δεν βρίσκεται σε ψυχωσικό επεισόδιο κατά την διάπραξη του εγκλήματος (Adinkrah, 2017· Catanesi et al., 2014). Το 70 % των κρατουμένων που εκτύουν την ποινή τους αναφέρεται ότι είχαν ψυχωσικά μοτίβα σχετικά με το θύμα, όπως για παράδειγμα ο παραισθητικός τρόπος σκέψης (Adinkrah, 2017) (<< Η μάνα μου ήθελε να με σκοτώσει πρώτη>>, <<η μάνα μου με μισούσε>>, <<η μητέρα μου είχε κανονίσει να με βγάλει από την μέση>>).

Τυπολογία Μητροκτόνων

Συχνά αναφέρεται η ύπαρξη θυμού και επιθετικότητας στην βάση της σχέσης μητροκτόνου και θύματος, που αποτυπώνεται είτε με την μορφή συχνών τσακωμών είτε ακόμα και περιστατικών σωματικής βίας σε βάρος του θύματος, κάτι το οποίο μαρτυρά χρονικότητα στην δυσλειτουργική σχέση μεταξύ παιδιού και γονέα, γιού και μητέρας. Στο πως αποδίδεται η αλληλεπίδραση της σύνδεσης παιδιού και μητέρας και πως τα συναισθήματα αυτά παίρνουν μορφή για να καταλήξουν τελικά στο έγκλημα της μητροκτονίας περιγράφεται με την παρακάτω τυπολογία:

i) Ο σοβαρά κακοποιημένος δράστης: Πρόκειται για το πιο συχνό προφίλ, ιδιαίτερα μεταξύ εφήβων. Οι δράστες αυτοί έχουν υποστεί μακροχρόνια σωματική, συναισθηματική ή/και σεξουαλική κακοποίηση από τον γονέα. Συχνά σκοτώνουν σε κατάσταση απόγνωσης ή φόβου, πιστεύοντας ότι δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από την κακοποίηση.

ii) Ο σοβαρά ψυχικά ασθενής δράστης: Αυτοί οι δράστες πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως σχιζοφρένεια ή άλλες ψυχωτικές καταστάσεις. Η πράξη τους συνδέεται άμεσα με ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες και συχνά διαπράττεται όταν διακόπτουν τη φαρμακευτική τους αγωγή.

iii) Ο επικίνδυνα αντικοινωνικός δράστης: Αυτοί οι δράστες χαρακτηρίζονται από αντικοινωνική ή ψυχοπαθητική προσωπικότητα, έλλειψη ενσυναίσθησης και ιστορικό παραβατικής συμπεριφοράς. Σκοτώνουν για ιδιοτελείς λόγους, όπως οικονομικό όφελος ή επιθυμία για ελευθερία.

iv) Ο εξοργισμένος δράστης: Αυτός ο τύπος περιλαμβάνει άτομα που διαπράττουν το έγκλημα σε κατάσταση έντονου θυμού, συχνά ως αποτέλεσμα συσσωρευμένων συναισθημάτων από προηγούμενη κακοποίηση ή παραμέληση. Η πράξη τους είναι συχνά παρορμητική και δεν σχετίζεται άμεσα με ψυχική ασθένεια (Heide, 2013).

 

Κάθε σχέση και κάθε αλληλεπίδραση έχει αρνητικά και θετικά συναισθήματα. Όταν πραγματοποιείται κάποιο έγκλημα είναι σαφές ότι κάτι πυροδότησε την εγκληματική δραστηριότητα. Σε κάθε περίπτωση κάτι που είναι δυσλειτουργικό για την αλληλεπίδραση και το ίδιο το άτομο έχει συμπτώματα, σημάσια και προειδοποιεί τον περίγυρο. Είναι αναγκαίο όταν υπάρχουν τα προειδοποιητικά σημάδια, το περιβάλλον και ο περίγυρος να λαμβάνει τα μέτρα του μέσω της θεραπείας και της πρόληψης στο να προλάβει αφενός προβληματικές συνθήκες και αφετέρου να θεραπεύσει τον άνθρωπο του που έχει ανάγκη. Πριν την εγκληματική σκηνή έχουν υπάρξει καταπιεσμένα συναισθήματα, σημάδια, φωνές που αν είχαν ακουστεί ενδεχομένως να μην είχε υπάρξει έγκλημα. Η ευαισθητοποίηση στα ερεθίσματα που μπορεί να φέρουν κακοποίηση ή έγκλημα χρειάζεται να λαμβάνουν μεταχείρισης ώστε να μπορούν ειδικοί ψυχικής υγείας και υπηρεσίες να προλάβουν περιστατικά.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

     Adinkrah, M. (2017). Matricide in Ghana: Victims, Offenders, and Offense Characteristics. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 1-22. Doi: 10.1177/0306624X17706891.

Catanesi, R., et al., (2014). Matricide by Mentally Disordered Sons: Gaining a Criminological Understanding Beyond Mental Illness-A Descriptive Study. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 1-14. Doi: 10.1177/0306624X14545772.

Feola, A. et al., (2023). Matricide and psychiatric evaluation: An update. Legal Medicine, Volume 63, July 2023, 102258. Doi: 10.1016/j.legalmed.2023.102258.

Heide, M. (2013). Understanding Parricide. When Sons and Daughters Kill Parents. Oxford University Press.

Petroni et al., (2022). From overkill to beheading: A case report of a schizophrenic matricide. J Forensic Sci., 2022 Jan, 67(1):404-407. Doi: 10.1111/1556-4029.14829.