Όταν ένα παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα
Γράφει η Άννα Λένη, Ψυχολογία ΕΚΠΑ
Όλοι γνωρίζουμε τον σπουδαίο και σημαντικό ρόλο της μητέρας στην ανατροφή και υγιή ανάπτυξη ενός παιδιού, ωστόσο, ο ρόλος του πατέρα θεωρείται λίγο παραγκωνισμένος, συγκριτικά με αυτόν της μητέρας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι σημαντικός.
Το πρότυπο του πατέρα έχει αποδεδειγμένα, σημαντικό ρόλο τόσο για τα αγόρια, όσο και για τα κορίτσια, καθώς καθρεπτίζει τις μελλοντικές χέσεις και επαφές που θα δημιουργήσουν τα παιδιά σαν ενήλικες.
Η πατρική απουσία γεννά πάντα διάφορα σοβαρά ερωτήματα και ερωτηματικά στο παιδί, που συνήθως δεν βρίσκουν απάντηση, δημιουργώντας εντός του ένα αίσθημα προσωπικής αμφισβήτησης και κενού, το οποίο δύσκολα αναπληρώνεται.
Δεν είναι μόνο το πρόσωπο, δηλαδή ο πατέρας, που εξαφανίζεται, μαζί με αυτόν χάνεται και ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικής ιστορίας του παιδιού.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα καλούνται να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες δυσκολίες, καθώς οι ψυχικές και συναισθηματικές τους ανάγκες μένουν να εκκρεμούν.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε ότι ένα παιδί δεν έχει πατέρα;
Η απουσία του πατέρα, μπορεί να έχει πολλές μορφές, όπως την έλλειψη, την απώλεια και την στέρηση του πατέρα. Η έλλειψη παρουσιάζεται κυρίως σε παιδιά που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ τον πατέρα τους, είτε γιατί γεννήθηκαν εκτός γάμου, είτε γιατί ο πατέρας σκοτώθηκε ή πέθανε λίγο πριν ή λίγο μετά την γέννηση τους. Συνήθως, τα παιδιά είτε θα εξιδανικεύσουν την εικόνα του, είτε θα τον μισήσουν και θα τον θεωρούν υπαίτιο για όλες τις δυσκολίες του παρουσιάζονται.
Η απώλεια από την άλλη μεριά υποδηλώνει ότι χάνεται κάτι το οποίο υπήρχε. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός με ιδιαίτερες ψυχικές επιπτώσεις και συνέπειες για το παιδί, ανάλογα με το ηλικιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται τη στιγμή της απώλειας. Τέλος, η στέρηση του πατέρα αφορά κυρίως στην απουσία του, είτε επειδή εργάζεται πολλές ώρες και δεν είναι παρόν, είτε επειδή έχει οι δυο γονείς έχουν πάρει διαζύγιο ή βρίσκονται σε διάσταση.
Φαίνεται πως τα παιδιά που μεγαλώνουν με έναν απόντα ή σπάνια εμφανιζόμενο πατέρα, δυσκολεύονται να σταθμίσουν το ρόλο και τη σημασία του πατέρα στη ζωή τους.
Ίσως, να κουβαλούν μέσα τους πολλά και αναπάντητα ερωτήματα, όπως «που είναι ο μπαμπάς μου;», «μήπως δεν με αγαπάει;», «φταίω εγώ που δεν είναι εδώ;», ερωτήματα τα οποία πολλές φορές κρύβουν και μια ενοχή μέσα τους, πως τα ίδια τα παιδιά ευθύνονται για την απουσία αυτή, πως δεν ήταν άξια να αγαπηθούν.
Εξαιτίας αυτού, πολλά παιδιά μπορεί να εμφανίσουν, στη διάρκεια της παιδικής ή ενήλικης ζωής τους, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή διαταραχές συμπεριφοράς, κυρίως επιθετικότητα και παραβατικότητα.
Στα κορίτσια κυρίως, μία επιπρόσθετη συνέπεια μπορεί να είναι το να γίνουν οι ίδιες, στην ενήλική τους ζωή, μόνες μητέρες με παιδί, δίχως τον πατέρα του παιδιού στη ζωή τους.
Πως μπορεί όμως το παιδί να διατηρήσει στην μνήμη του την εικόνα του πατέρα του, ειδικά όταν ο πατέρας δεν είναι πια κοντά του; Είναι βασικό, το παιδί να διατηρήσει την παρουσία του πατέρα, όσο πιο ζωντανή γίνεται στη μνήμη και στο μυαλό του.
Όταν λέμε σε ένα παιδί «Ο μπαμπάς σου θα ήταν πολύ περήφανος για σένα, θα χαιρόταν με τα επιτεύγματά σου, με τα αθλήματα που κάνεις, θα τον έκανες πολύ περήφανο με τη στάση σου αυτή, τότε νιώθει πιο σίγουρο για τον εαυτό του, καλύπτοντας εν μέρει αυτό το κενό που ίσως νιώθει.
Επίσης, θα ήταν καλό η μητέρα και γενικά το οικογενειακό περιβάλλον, να μην διαστάζει να παρουσιάζει τον πατέρα ως άτομο με συναισθήματα. «Ο πατέρας σου συγκινήθηκε και δάκρυσε όταν έμαθε ότι…, …ήταν τόσο μεγάλη η χαρά του που βούρκωσαν τα μάτια του όταν…». Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί αντιλαμβάνεται την πατρική φιγούρα πιο κοντά του και όχι ως κάτι απρόσωπο και μακρινό.
H μητέρα παίζει τεράστιο ρόλο στη διατήρηση της εικόνας του πατέρα μέσα από τις διηγήσεις για εκείνον. Μπορεί να ενθαρρύνει το παιδί να κρατήσει αναμνηστικά και φωτογραφίες , που θα χρησιμεύουν ως σύμβολα μνήμης του πατέρα, ο οποίος έτσι θα παραμένει πάντα παρών.
Όποια κι αν είναι η μορφή της απουσίας του πατέρα, είναι σημαντικό η μητέρα και το περιβάλλον του παιδιού να οριοθετήσουν και ορίσουν την απουσία του. Οι επιπτώσεις και τα κενά είναι αναμφίβολα και σίγουρα προκαλούν πόνο και θλίψη. Οι κοντινοί άνθρωποι του παιδιού, πρέπει να φροντίσουν να τα καλύψουν, παραμερίζοντας τυχόν δικές τους εγωιστικές προβολές, παρέχοντας αγάπη και στήριξη. Σημαντικό ρόλο στην υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, παίζει τόσο η φυσική, όσο και η συναισθηματική διαθεσιμότητα και των δυο γονέων, όταν οι γονείς είναι χωρισμένοι ή διαζευγμένοι, είτε την στήριξη της μητέρας όταν ο πατέρας δεν ζει πια ή δεν υπάρχει.
