Ψυχικό τραύμα – Γιατί τα παιδά είναι πιο δύσκολο να το ξεπεράσουν;
Γράφει η Λουκία Χαρίτογλου, φοιτήτρια ψυχολογίας
Το τραύμα στην παιδική ηλικία έχει την ικανότητα να μπορεί να χαραχτεί στην ψυχή του ατόμου και να αφήνει πληγές οι οποίες να το συνοδεύουν σε πολλές στιγμές στη ζωή του. Έτσι και αλλιώς η ανάπτυξη του ατόμου και μόνο είναι μια πολύπλοκη διαδικασία από νευροφυσιολογικής και περιβαλλοντικής απόψεως. Όταν από τη βρεφική ηλικία το άτομο εκτίθεται σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα έχει επιπτώσεις στην μετέπειτα ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη και στην ενήλικη ζωή.
Η δομή της ανάπτυξης του παιδιού βασίζεται στη μνήμη και στη μάθηση. Τη μνήμη τη χωρίζουμε στην άδηλη (ασυνείδητη) μνήμη, στην προ-γλωσσική περίοδο ανάπτυξης του παιδιού και στην έκδηλη (συνειδητή) μνήμη που συνδέεται στενά με τη γλωσσική ανάπτυξη. Αν πάρουμε σαν δεδομένο ότι αναπτυσσόμενος εγκέφαλος μεταβάλλεται συνεχώς από τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, η έκθεση του παιδιού σε καταστάσεις οδυνηρές και αγχογόνες σχετίζεται με αλλαγές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου, με αυτόν τον τρόπο είναι πιθανό να αναπτυχθεί και η διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάθλιψη και άλλες διαταραχές που θα κάνουν την εμφάνισή τους κατά την μετα-εφηβία ή και την ενήλικη ζωή. Η παραμέληση του παιδιού σε συνδυασμό με τον υποσιτισμό και την απαραίτητη φροντίδα, η σεξουαλική κακομεταχείριση, το άγχος του αποχωρισμού και διάφορες άλλες ψυχοπιεστικές καταστάσεις είναι αρκετές για να επηρεάσουν την συναισθηματική κατάσταση του παιδιού.
Το άτομο που είναι στην κρίσιμη αναπτυξιακή φάση υπάρχει πιθανότητα να μην μπορεί να σκεφτεί τον αντικειμενικό κίνδυνο και να συνειδητοποιήσει αργότερα σε πιο ήρεμη και υγιή φάση της ζωής του τις επιβλαβείς συνέπειες. Αν κάτι συμβαίνει ταυτόχρονα με κάποιο άλλο σημαντικό γεγονός μπορεί να ”αποσπάσει” την προσοχή του παιδιού και επί της ουσίας να μην γίνει αντιληπτό το φορτίο του τραυματικού γεγονότος. Επίσης, ενέχεται το γεγονός να έχει παρέλθει χρονικά παρόλα αυτά όμως το παιδί να έχει την τάση να γυρνάει πίσω και να ξανά βιώνει την τραυματική εμπειρία, διότι η πηγή του προβλήματος να μην έχει βρεθεί και επιλυθεί. Το τραύμα σε αυτή την ηλικία όταν συνοδεύεται από μία δύσκολη ιδιοσυγκρασία ή από κλειστού τύπου χαρακτήρα καθιστά δυσκολότερη την επούλωσή του, καθώς το άτομο ίσως δεν εκφράζεται συναισθηματικά και κρατάει μέσα του όλο το βάρος των συναισθημάτων. Σε εκείνη την φάση είναι πολύ πιθανό το παιδί να χρειάζεται κάποια στήριξη ή έστω ένα άτομο που να νιώθει εμπιστοσύνη μαζί του.
Εάν αυτό το άτομο δεν υπάρχει δημιουργείται συναισθηματικό κενό που σε μετέπειτα στάδιο μπορεί να εμφανίσει την ανάγκη του να αποκτήσει την αποδοχή των άλλων και να νιώσει ότι είναι σημαντικός για εκείνους. Σε μια περίοδο της ζωής μας που είμαστε σαν λευκό χαρτί οτιδήποτε ”γραφτεί” πάνω σε αυτό είναι δύσκολο να αλλάξει.
Τα παιδιά έχουν την τάση να πιστεύουν ό,τι ακούνε να λέγεται για εκείνα.
Επικριτικά σχόλια για την εμφάνιση ή τον χαρακτήρα τα καθιστούν ανίκανα να χτίσουν αυτοπεποίθηση και να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Αντίθετα, παιδιά με διαφορετική ιδιοσυγκρασία είναι πιο πιθανό να δουν τις συμπεριφορές και τα γεγονότα αυτά σαν μια πρόκληση και να αναπτύξουν μηχανισμούς άμυνας χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το τραύμα δεν έχει επηρεάσει την ψυχοσύνθεσή τους. Στις περιπτώσεις που τα τραύματα σχετίζονται με βαριές και δύσκολα επιλύσιμες καταστάσεις όπως κακοποίηση, βιασμός κλπ το παιδί ενδέχεται μέχρι και στην ενήλικη ζωή του να ψάχνει απαντήσεις τις οποίες να μην μπορεί να απαντήσει γιατί να αφορούν το δράστη. Το γεγονός αυτό οδηγεί το παιδί σε αδιέξοδο και βιώνει αισθήματα απόγνωσης, τα οποία μόνο με την αποδοχή του μη επιλύσιμου της κατάστασης θα μπορέσουν να προχωρήσουν παρακάτω.
Σε κάθε περίπτωση, η σωστή διαχείριση της τραυματικής εμπειρίας από τους σημαντικούς άλλους παίζει σημαντικό ρόλο για την πορεία και την μετέπειτα διαχείριση του παιδιού σαν μοναδική οντότητα. Οι γονείς οφείλουν να βρίσκονται δίπλα στο παιδί τους και να ακούνε τις ανάγκες τους ακόμα και όταν δεν τις εκφράζουν. Διαταραγμένος ύπνος, ψυχοσωματικά συμπτώματα διάφορων ειδών και διαταραχές στην λήψη τροφής, αποτελούν σημάδια που οι γονείς δεν πρέπει ποτέ να θεωρούν ασήμαντα και να αγνοούν. Η συνέπεια στα λεγόμενα και στις πράξεις τους μαζί με την ευαισθησία σε οτιδήποτε χρειαστούν τα παιδιά είναι απαραίτητος συνδυασμός για να νιώσει εμπιστοσύνη και οικειότητα το παιδί. Μην ξεχνάτε ότι η παρουσία σας και μόνο μπορεί να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την ψυχική πορεία και ωρίμαση του παιδιού.
Πηγή:
