Πως εκδηλώνονται τα ανεπίλυτα παιδικά τραύματα στις ενήλικες σχέσεις;

Γράφει η Πωλίνα Ζέρβου, ψυχολόγος

Πολλές φορές, στις ενήλικες ανθρώπινες σχέσεις μας, παρατηρούμε ότι
συμπεριφερόμαστε κάπως «περίεργα» και πολλές φορές ανεξήγητα. Επιλέγουμε συνεχώς
λάθος συντρόφους και αναρωτιόμαστε το γιατί ή αντίθετα επιλέγουμε σωστούς
συντρόφους όμως τους συμπεριφερόμαστε με άσχημο τρόπο, χωρίς να το αξίζουν.
Στην προσπάθειά μας όμως να εξηγήσουμε το γιατί συμβαίνει αυτό, αδυνατούμε να
δώσουμε απαντήσεις. Αδυνατούμε να καταλάβουμε τι πραγματικά συμβαίνει, τι κάνουμε
λάθος ή τους λόγους που μας οδηγούν σε αυτές τις συμπεριφορές ή τις επιλογές.
Η απάντηση συνήθως κρύβεται στα ανεπίλυτα παιδικά τραύματα, τραύματα που έχουμε
βιώσει ως παιδιά, δεν έχουμε επεξεργαστεί και μας συντροφεύουν – χωρίς πάντα να το
αντιλαμβανόμαστε – και στην ενήλικη ζωή μας. Πολλοί άνθρωποι μπορεί να είχαν
τραυματικές εμπειρίες μεγαλώνοντας. Όταν δε, τα τραύματα αυτά δεν έχουν επιλυθεί,
εμφανίζονται μετέπειτα στη ζωή του ατόμου. Είναι καίριας σημασίας να αντιμετωπιστούν
καθώς μπορεί να αποτελέσουν τροχοπέδη τόσο στις σχέσεις όσο και συνολικά στην τρόπο
που αντιμετωπίζει και αντιλαμβάνεται κανείς τη ζωή του ως ενήλικας πια. Το ανεπίλυτο
τραύμα μπορεί να συνοδεύεται από ψυχικά, σωματικά, συναισθηματικά ή/και
συμπεριφορικά συμπτώματα ή δυσφορία με απρόβλεπτα συναισθήματα, αναδρομές στο
παρελθόν και προβλήματα σχέσεων.
Ένα παιδικό τραύμα μπορεί να προκληθεί από σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση,
ενδοοικογενειακή βία, από εκφοβισμό, φυσικές καταστροφές (σεισμό, πλημμύρα,
πυρκαγιά), πολέμους (αναγκαστική εκτόπιση από το σπίτι ή τη χώρα και αναγκαστική φυγή
σε κάποια άγνωστη περιοχή), λόγω μιας σοβαρής ασθένειας που απαιτεί χειρουργική
επέμβαση και νοσηλεία ή πένθους.
 Ποιες συμπεριφορές μπορεί να εκδηλώνουμε ως ενήλικες;
Ένα φαινόμενο που παρατηρείται πολύ έντονα στις ενήλικες σχέσεις είναι τα θέματα
εγκατάλειψης – attachment issues, τα οποία αντίστοιχα προκαλούν και έντονο φόβο
εγκατάλειψης. Άτομα που αντιμετωπίζουν θέματα εγκατάλειψης, συνάπτουν αρκετά συχνά
σχέσεις και προσκολλούνται πολύ έντονα στο σύντροφό τους, τοποθετώντας τον στο
επίκεντρο της καθημερινότητάς τους. Βιώνουν πολύ έντονο άγχος και ταραχή στη σκέψη ότι
μπορεί να τους εγκαταλείψουν και να μείνουν μόνοι τους, ακόμη κι αν επρόκειτο να
αποχωριστούν το σύντροφό τους για λίγες ώρες.
Ένα εξίσου συχνό φαινόμενο που παρατηρείται στις ενήλικες σχέσεις είναι οι ακραίες
συναισθηματικές μετατοπίσεις. Πρόκειται για άτομα που δυσκολεύονται να ελέγξουν τα
συναισθήματά τους και μετατοπίζονται από το ένα άκρο στο άλλο. Τη μια στιγμή βιώνουν
πολύ έντονη χαρά και την επόμενη βυθίζονται στη θλίψη. Συνήθως τα άτομα αυτά
υποφέρουν από καταπιεσμένα παιδικά τραύματα και ένα φαινομενικά απλό γεγονός
μπορεί να λειτουργήσει ως εκλυτικό ερέθισμα που θα τους υπενθυμίζει κάποια πτυχή από
το τραύμα τους στο παρελθόν.

Άλλο ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται ως απόρροια των παιδικών τραυμάτων είναι τα
έντονα συναισθήματα άγχους και φόβου για συγκεκριμένα μέρη, καθώς μπορεί να
υπενθυμίζουν με κάποιο τρόπο το τραύμα. Έντονες και ανεξήγητες αντιδράσεις μπορεί να
εκδηλώνει κανείς και σε συγκεκριμένα άτομα, που ενώ δεν τα γνωρίζει, έχει μια
απροσδιόριστη άρνηση προς εκείνα ή δεν νιώθει καθόλου ασφάλεια μαζί τους. Ένα ακόμη
χαρακτηριστικό είναι η παιδιάστικες αντιδράσεις και η ανωριμότητα απέναντι σε διάφορες
καταστάσεις λόγω της παλινδρόμησης σε μια πρότερη παιδική κατάσταση. Άτομα με
ανεπίλυτα παιδικά τραύματα μπορεί να βιώνουν πολύ πιο έκδηλο άγχος από άλλους
ανθρώπους ή να μην είναι ικανά να ανταπεξέλθουν σε φυσιολογικές στρεσογόνες
καταστάσεις. Βιώνουν μια μόνιμη εξάντληση, καθώς καταναλώνουν πολύ μεγάλο μέρος
της ενέργειάς τους στην προσπάθειά τους να καταπιέσουν όλες τις τραυματικές τους
εμπειρίες.
Στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του παιδικού τραύματος στην ενήλικη ζωή
συγκαταλέγονται η κατάθλιψη και το άγχος ενώ πολλοί στρέφονται στην κατάχρηση
ουσιών και αλκοόλ. Αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση και
είναι πιο επιρρεπείς στο να εκδηλώσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) ή ακόμη
και στον αυτοτραυματισμό και την αυτοκτονία.
Ως παιδιά τείνουν να κατηγορούν τον εαυτό τους επειδή δεν έχουν άλλο σημείο αναφοράς
για το λόγο που συμβαίνουν αυτά τα γεγονότα. Ως ενήλικες βιώνουν αισθήματα ντροπής
και ενοχής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα αποσύνδεσης και ανικανότητα να σχετιστούν
με άλλους, προβλήματα ελέγχου των συναισθημάτων τους και έντονο θυμό. Τα παιδικά
τραύματα ζουν στα συμπτώματα που εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή και εκδηλώνονται με
κρίσεις πανικού και με την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών.
Το οικογενειακό περιβάλλον προβλέπει τον τύπο προσκόλλησης που θα αναπτύξει ένας
ενήλικας αργότερα στη ζωή του. Ένα παιδί το οποίο έχει κακοποιηθεί συναισθηματικά,
λεκτικά, σωματικά ή σεξουαλικά από κάποιον σημαντικό άλλο, συχνά φροντιστή του, θα
σχηματίσει ανάλογους δεσμούς στην ενήλικη ζωή του. Ένα παιδί που έχει βιώσει
κακοποίηση από το φροντιστή ή γονέα ή έχει εκτεθεί σε κακοποίηση και παραμέληση, θα
έχει ιδιαίτερη δυσκολία στη σύναψη στενών σχέσεων και τη δημιουργία οικειότητας, θα
είναι αρκετά δύσπιστο και θα δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματά του. Εάν ο
φροντιστής ή γονέας αγνοεί ή/και απορρίπτει τις ανάγκες του παιδιού, τότε στην ενήλικη
ζωή του θα είναι ιδιαίτερα ανεξάρτητο ώστε να μπορέσει να προστατευτεί από το
ενδεχόμενο να απορριφθεί ξανά. Εάν ο φροντιστής ή γονέας δεν παρείχε αρκετή
συναισθηματική ασφάλεια στο παιδί, τότε στην ενήλικη ζωή του θα αμφισβητεί συνεχώς τις
σχέσεις του και θα απαιτεί συνεχή επιβεβαίωση.
Ο Freud πολύ σωστά εισήγαγε τον όρο του καταναγκασμού της επανάληψης. Σύμφωνα με
αυτόν, ασυνείδητα, προσπαθούμε να προσελκύσουμε ανθρώπους στη ζωή μας που έχουν
ομοιότητες με σημαντικά πρόσωπα από το παρελθόν μας. Επιβάλλουμε στον εαυτό μας ότι
θα συμβεί το ίδιο με το παρελθόν, επειδή το αρχικό γεγονός περιλαμβάνει μια ανεπίλυτη
σύγκρουση. Επομένως, επαναλαμβάνουμε ένα μοτίβο σχέσεων με σκοπό να επιλύσουμε
κάποιο πρόβλημα του παρελθόντος. Τείνουμε να επαναλαμβάνουμε μια λάθος επιλογή ή το
παρελθόν μας γενικότερα, προκειμένου να το κατανοήσουμε, να το αποκωδικοποιήσουμε,

ώστε τελικά να το ξεπεράσουμε. Πέραν αυτού όμως, επαναφέροντας στο παρόν μια
παρελθοντική τραυματική εμπειρία, έχουμε την ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα μπορέσουμε
να τη διαχειριστούμε πιο σωστά. Για να μπορέσουν όμως να επιλυθούν οι συγκρούσεις
πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε και να αναγνωρίσουμε τους μηχανισμούς εκείνους που μας
οδηγούν μοιραία στον καταναγκασμό της επανάληψης του παρελθόντος.