Όταν ξεχνάς να αναπνέεις: Μία εισαγωγή στο Mindfulness

Γράφει η Ίρις Γρίβα

Πόσο παρόντες είμαστε πραγματικά στη ζωή μας; Αντιλαμβανόμαστε και εκτιμούμε
στο έπακρο την κάθε στιγμή; Για τους περισσότερους από εμάς η απάντηση είναι
“όχι”. Τείνουμε να βυθιζόμαστε στην ταχύτητα της καθημερινής ζωής, στις
υποχρεώσεις, στην ανησυχία μας για το μέλλον και στον καταναγκασμό της
επανάληψης που μας καθιστά δέσμιους του παρελθόντος. Το στρες της καθημερινής
ζωής είναι ζωγραφισμένο παντού πάνω μας∙ ώμοι σηκωμένοι, σαγόνι σφιχτό και
ανήσυχο πρόσωπο. Πιο βασικό από όλα όμως: η αναπνοή. Γίνεται μικρή και κοφτή,
ξεκινάει ήδη από το θώρακα και κρατάει τόσο λίγο που ίσα ίσα προλαβαίνεις να
γεμίσεις τους πνεύμονές σου.
Αν γυρίσουμε λίγο πίσω στο χρόνο, θα παρατηρήσουμε πως οι οργανικές αυτές
αντιδράσεις ήταν αποτέλεσμα της φυσικής απειλής έναντι των ανθρώπων (πχ. από
τα ζώα). Οι κίνδυνοι αυτοί προς την ανθρώπινη ζωή ενεργοποιούσαν την
ενστικτώδη αντίδραση της πάλης ή φυγής (fight or flight mode) δημιουργώντας
ένα πλέγμα από συμπεριφορές ασφαλείας (αυξημένη συμπαθητική αντίδραση στην
καρδιά, στους ιδρωτοποιούς αδένες, στο αναπνευστικό σύστημα κ.α.).
Η ανάγκη όμως για την αντιμετώπιση τέτοιων πραγματικά απειλητικών
καταστάσεων έχει εξαλειφθεί στη σημερινή μας κοινωνία. Η fight or flight
απόκριση στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε φαντασιακές απειλητικές
καταστάσεις, στις οποίες δεν κινδυνεύει μεν η ζωή του ανθρώπου, αλλά μας
φέρνουν σε μία ακραία κατάσταση που έχει πυρήνα της την κοινωνική έκθεση.
Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε πια το στρες ολοκάθαρα σε εμάς και τους γύρω μας.
Ας εστιάσουμε όμως τώρα αποκλειστικά στην διαδικασία της αναπνοής. Το μυαλό
μας απασχολείται διαρκώς με σκέψεις για το μέλλον, ακανόνιστες ανησυχίες και
εικόνες που δεν εξωτερικεύονται και δεν είναι ξεκάθαρες και εστιασμένες,
επαναλαμβάνοντας ταυτόχρονα νοητά στιγμές και εικόνες του παρελθόντος μας.
Μέσα σε όλη αυτή την απροσδιόριστη σύγχυση, αδιαφορούμε για το παρόν και τη
στιγμή που ζούμε τώρα. Εδώ ακριβώς έρχεται το Mindfulness, η πρακτική της
Ενσυνειδητότητας, που αξιοποιείται ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Γνωσιακής
Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, και, πιο συγκεκριμένα, η αξία της συνειδητής
αναπνοής.
Στην ενσυνείδητη αναπνοή χρησιμοποιούμε τεχνικές για να επαναφέρουμε την
προσοχή μας με ευγένεια και σεβασμό προς το μυαλό και το σώμα, στο τώρα, στη
στιγμή που διανύουμε και στο σώμα που επεξεργάζεται και βιώνει την ανάσα. Ο
διαλογισμός, με ή χωρίς καθοδήγηση, μας προτρέπει να επιτρέψουμε την ελεύθερη
ροή της διαφραγματικής αναπνοής, αφήνοντας το φυσικό ρυθμό να μας

καθοδηγήσει. Μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε και να ελέγχουμε το άγχος που μας
κατακλύζει, και να επαναφέρουμε την προσοχή μας με φροντίδα και
αποφασιστικότητα πίσω στην αναπνοή, στον κύκλο που αυτή ακολουθεί, από την
εισπνοή έως την εκπνοή, και στην πλήρη εμπειρία του σώματός μας (από τον αέρα
που μας πλησιάζει και γεμίζει τους πνεύμονές μας, ως την αίσθηση που έχουν τα
ακροδάχτυλά μας και το σώμα μας στο πάτωμα ή στο κρεβάτι που έχουμε καθίσει).
Ο σκοπός του διαλογισμού και της Ενσυνειδητότητας δεν είναι να μην σκεφτόμαστε
απολύτως τίποτα κατά τη διάρκεια, αλλά μέσα από την εξάσκηση να εκτιμούμε και
να ευχαριστούμε το σώμα που μας δίνει ζωή και τον νου που παρατηρεί, και να
αναγνωρίζουμε την αξία του να τιθασεύουμε τις ανησυχίες μας και να μειώνουμε
την ένταση των διαρκών, επιβλητικών σκέψεών μας.
Μέσα από αυτή την τόσο απλή και αυτόματη διαδικασία, μαθαίνουμε να είμαστε
παρόντες, να αναγνωρίζουμε και να αισθανόμαστε την στιγμή και να
επικεντρώνουμε την προσοχή μας στην ενσυνείδητη παρατήρηση του εαυτού μας.
Εξασκώντας το Mindfulness καλλιεργούμε ψυχική ανθεκτικότητα, μειώνουμε τα
επίπεδα στρες και ενεργά ωθούμε τον εαυτό μας να επαναφέρει την ισορροπία και
την ευθυγράμμιση στον τρόπο που συσχετιζόμαστε με το περιβάλλον και βιώνουμε
την εμπειρία του εαυτού μας.