Όλοι οι λόγοι γιατί το παιδί σου μπορεί να συμπεριφέρεται με «λάθος» τρόπο!

Γράφει η Μαρίνα Καρατζαφέρη, Κοινωνική Επιστήμονας-Κοινωνιολόγος

“Ο γιος μου συνεχώς χαζεύει”.

“Είναι έξυπνος, αλλά βαριέται”.

“Δε με ακούει”.

“Η κόρη μου για μία άσκηση 10 λεπτών, μας παίρνει 3 ώρες να την τελειώσουμε”.

Πολλά παιδιά, κυρίως στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, χαρακτηρίζονται από τους γονείς και τους δασκάλους ως «ζωηρά», «υπερκινητικά», ή «απρόσεκτα». Ακόμη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, τείνουν συχνά να μην μπορούν να ελέγξουν ή να περιορίσουν την κινητικότητά τους. Εν μέρει, αυτό θεωρείται δικαιολογημένο. Ωστόσο, εάν η έντονη ενεργητικότητα και «απροσεξία» συνεχίσουν να υφίστανται και σε μετέπειτα εξελικτικά στάδια, δημιουργώντας δυσκολίες σε διάφορους τομείς της ζωής του παιδιού, είναι πολύ πιθανό η διάγνωση να είναι ΔΕΠ-Υ.

Τι είναι όμως η ΔΕΠ-Υ;

Η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας ή αλλιώς Διάσπαση Προσοχής) είναι μια συχνή Νευροαναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται στην προσχολική και παιδική ηλικία και σε πολλές περιπτώσεις συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Η ΔΕΠ-Υ μπορεί να είναι βιολογική, ψυχολογική ή κοινωνική, ενώ τα βασικά συμπτώματά της είναι τρία (3): η υπερδραστηριότητα, η απροσεξία και η παρορμητικότητα. Η συγκεκριμένη πάθηση οφείλεται σε κάποια κύτταρα που ασκούν έλεγχο στην υπερδραστηριότητα και υπολειτουργούν, κάνοντας το παιδί να δρα παρορμητικά χωρίς να σκέφτεται προηγουμένως την ορθότητα και τις συνέπειες των πράξεών του. Έτσι το παιδί βρίσκεται σε μια διαρκή δυσκολία και ενώ δε θέλει να ταλαιπωρεί τους γονείς ή τους δασκάλους του, αντιμετωπίζει απόρριψη δίχως να μπορεί να ενεργήσει αλλιώς.  Η συχνότητα του φαινομένου κυμαίνεται στο 3-7% του σχολικού πληθυσμού.

 Ποια είναι τα συμπτώματα του κάθε τύπου & τι περιλαμβάνει το καθένα:

Α. Συμπτώματα Ελλειμματικής προσοχής:

• Δυσκολία Συγκέντρωσης
• Δεν δείχνει προσοχή το παιδί όταν του μιλούν
• Απόσπαση από εξωτερικούς παράγοντες (ήχους, θορύβους)
• Δυσκολία οργάνωσης της σχολικής καθημερινότητας, αλλά και των εξωτερικών δραστηριοτήτων του
• Δεν ακολουθεί τις οδηγίες των δασκάλων ή των γονιών
• Δεν προσέχει τυχόν λάθη ή λεπτομέρειες

Β. Συμπτώματα υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας

1. Υπερκινητικότητα

• Το παιδί κινεί νευρικά τα χέρια ή τα πόδια του
• Τρέχει να σκαρφαλώσει σε διάφορα σημεία του σπιτιού ή σε εξωτερικούς χώρους
• Δεν μπορεί να παίξει ήρεμα ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες
• Βρίσκεται συχνά σε κατάσταση «φυγής» (onthego)

2. Παρορμητικότητα

• Το παιδί δεν έχει υπομονή
• Διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους
• Δυσκολία απάντησης σε ερωτήσεις ή συζήτηση & μπορεί να δώσει απερίσκεπτες απαντήσεις

Οι συνέπειες της ΔΕΠ – Υ στην καθημερινότητα του παιδιού:

• Μαθησιακά ελλείμματα και κακή επίδοση στο σχολείο
• Αυξημένο στρες και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Δυσκολίες στην οργάνωση του γραπτού λόγου και της ομιλίας
• Συχνές συγκρούσεις τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο, κυρίως λόγω της αδυναμίας του παιδιού να ελέγξει την παρορμητικότητά του
• Δυσλειτουργίες σε κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο, με αποτέλεσμα τη μειωμένη ικανότητα για σύναψη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων
• Αδυναμία συμμόρφωσης σε κανόνες συμπεριφοράς

Μύθοι για την ΔΕΠ-Υ

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ αλλά και τα αίτια της γίνονται συχνά αντικείμενο παρερμηνείας. Άλλωστε υπάρχουν ορισμένοι που εσφαλμένα την αμφισβητούν και γενικά ως διαταραχή. Ο όγκος και η εγκυρότητα των επιστημονικών άρθρων για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠ-Υ) δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας. Κάποιοι μύθοι που αφορούν την όλο και συχνότερα αναγνωριζόμενη αυτή κατάσταση είναι:

• Δεν είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς/κακής γονεϊκής μέριμνας.
• Δεν ονομάζεται, ούτε είναι τεμπελιά
• Δεν αφορά έλλειμμα κατανόησης ή νοημοσύνης, αν και μπορεί να φαίνεται έτσι στο υπόλοιπο περίγυρο
• Τα συμπτώματα της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής δεν έχουν σκαμπανεβάσματα, αλλά είναι σταθερά.
• Η διάσπαση προσοχής στη ΔΕΠΥ αποτελεί συνειδητή (τη στιγμή που συμβαίνει) ή εσκεμμένη συμπεριφορά.

Πρακτική Αντιμετώπιση και Θεραπεία της ΔΕΠ-Υ

Τι πως μπορείτε οι γονείς να βοηθήσετε το παιδί σας;

Θεραπεία

Ο βαθμός στον οποίο τα συμπτώματα είναι παθολογικά εξαρτάται και από την ηλικία του παιδιού, αφού διαφορετικό επίπεδο συγκέντρωσης απαιτείται από ένα παιδί 4 ετών σε σχέση με ένα 7 ετών.Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση είναι για τους περισσότερους γονείς η συζήτηση των δυσκολιών με τον παιδίατρο, ενώ η επίσημη διάγνωση της διάσπασης προσοχής γίνεται από ειδικούς και περιλαμβάνει τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων από γονείς και εκπαιδευτικούς και τη νευρολογική εκτίμηση του παιδιού για να αποκλειστούν οργανικές αιτιολογίες. Γίνεται επίσης μαθησιακή και νοητική εκτίμηση (προσδιορισμός I.Q.).Η αντιμετώπιση επικεντρώνεται κυρίως στη διαχείριση των συμπτωμάτων με όσο το δυνατόν αποτελεσματικό τρόπο. Οι θεραπείες προσαρμόζονται ανάλογα με τα συμπτώματα του και οι θεραπευτές ακολουθούν ένα σύνθετο μοντέλο για την αντιμετώπιση της διαταραχής. Η μέθοδος περιλαμβάνει εργοθεραπεία, ειδική αγωγή, λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική γονέων και σχεδιασμό ενός ατομικού μοντέλου μάθησης. Η οικογενειακή συμβουλευτική κρατά ενήμερους τους γονείς και υποδεικνύει τρόπους με τους οποίους μπορούν να δουλέψουν με τα παιδιά τους και να τα βοηθήσουν. Από την άλλη, η ατομική συμβουλευτική βοηθά τους έφηβους με διάσπαση προσοχής να καταλάβουν καλύτερα την συμπεριφορά τους και να αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης της διαταραχής.

Πρακτικές Συμβουλές Αντιμετώπισης

Αρχικά οι γονείς θα πρέπει ως γονείς να έχετε κοινή πορεία αντιμετώπισης και συμπεριφοράς απέναντι στο παιδί σας.Τα όρια και οι κανόνες θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα και να είστε συνεπείς σε αυτά που θέτετε. Ωστόσο, οι τιμωρίες πρέπει να διατυπώνονται σε ήρεμο τόνο και να είναι κατανοητές στο παιδί. 

• Φτιάξτε ένα πρόγραμμα με τις καθημερινές δραστηριότητες και υποχρεώσεις του παιδιού και αναρτήστε το σε ένα ορατό σημείο (π.χ. πίνακας ανακοινώσεων στο δωμάτιό του, ψυγείο, κλπ). Δείξτε στο παιδί τρόπους οργάνωσης της μελέτης του.
• Επιλέξτε κάποιους βασικούς κανόνες που αναμένετε να τηρεί το παιδί μέσα στο σπίτι και κολλήστε τους σε ένα ευδιάκριτο σημείο. Θυμηθείτε ότι το παιδί με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύεται να δομηθεί από μόνο του.
• Καθιερώστε μια τακτική επικοινωνία και συνεργασία με τον εκπαιδευτικό του παιδιού σας.
• Ενημέρωση για την πρόοδο. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν ανάγκη να τα ενημερώνεις για τους στόχους που πρέπει να πετύχουν κι αν τελικά τα κατάφεραν. Τα βοηθάει να παραμένουν συγκεντρωμένα στους στόχους τους.
• Επιβραβεύστε κάθε προσπάθεια του παιδιού να υιοθετήσει μια λειτουργική συμπεριφορά ή να συμμορφωθεί σε έναν κανόνα. Προσπαθήστε να είστε συγκεκριμένοι (π.χ. “μπράβο που περίμενες να τελειώσω με το μαγείρεμα, για να σε βοηθήσω” και όχι: “μπράβο που ήσουν ήσυχος”).
• Ενισχύστε το παιδί σας να ασχοληθεί με εξωσχολικές δραστηριότητες που συμβάλουν στην εκτόνωση της ενέργειάς του (π.χ. κολυμβητήριο, ποδόσφαιρο, στίβος, κλπ).
• Αποφύγετε να μιλάτε προσβλητικά ή υποτιμητικά στο παιδί σας μπροστά σε φίλους ή γνωστούς.
• Βοηθήστε το παιδί σας να αποκτήσει φίλους και να έχει καλές σχέσεις με τους συμμαθητές του.

Συνεπώς, αν και συχνή κατάσταση, η διάσπαση προσοχής συνεχίζει να είναι ελάχιστα κατανοητή και δεν είναι αποδεκτή από όλες τις κοινωνικές ομάδες. Τα τελευταία χρόνια έχουν προχωρήσει οι προσπάθειες και οι ενέργειες ενημέρωσης του κοινού, ώστε να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία μέσω στοιχείων επίσημων φορέων, προκειμένου να σταματήσει να υποδιαγιγνώσκεται ως πάθηση και να βοηθηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα πάσχοντα άτομα.

Πηγές:

• https://www.iatronet.gr/ygeia/paidiatriki/article/28938/i-diaspasi-prosoxis-sta-paidia-apo-ton-aprosexto-mathiti-ews-tin-yperkinitikotita.html
• https://paidagogiko.gr/
• https://www.euroclinic.gr/article/diataraxi-elleimmatikis-prosoxis/