Ο «σωστός άνθρωπος στη σωστή θέση»: Επιλέγοντας την επαγγελματική ταυτότητα
Γράφει η Μαρία Μουζάκη, Κοινωνιολόγος, MSc, Υπ. διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Κάθε χρόνο την ίδια εποχή χιλιάδες παιδιά καλούνται να συμπληρώσουν το «πολυπόθητο» μηχανογραφικό. Ένας χαρακτηρισμός που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρείται ως κάτι τυχαίο, αφού αποτελεί το τελευταίο στάδιο μιας μακράς περιόδου άγχους και επίμονων –ίσως και επίπονων- προσπαθειών που έχουν ως αφετηρία την είσοδο του ατόμου στη λυκειακή εκπαίδευση. Πράγματι, η δευτεροβάθμια εκπαίδευση μοιάζει να «προετοιμάζει» το παιδί για την ένταξή του στην κοινωνία και δη στον κόσμο των ενήλικων αποφάσεων. Ήδη από την ηλικία των 14 ετών, το παιδί θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στη γενική και στην τεχνική εκπαίδευση, έχοντας ως βασικό κριτήριο τις πιθανότητες επιτυχίας που θα έχει διαλέγοντας τη μία ή την άλλη επιλογή. Στη χώρα μας, οι περισσότεροι μαθητές συνηθίζουν να επιλέγουν τη γενική εκπαίδευση θεωρώντας ότι το επίπεδο εκπαίδευσης είναι υψηλότερο, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση. Ένα χρόνο σχεδόν αργότερα, οι μαθητές καλούνται να λάβουν εκ νέου μία νέα απόφαση εκείνη της κατεύθυνσης. Στο επαγγελματικό λύκειο οι επιλογές είναι πιο σαφείς, εξαιτίας των ειδικοτήτων. Στο χώρο της γενικής εκπαίδευσης ωστόσο, τα παιδιά θα πρέπει να επιλέξουν μία από τις τέσσερις κατευθύνσεις ή αλλιώς ένα από τα τέσσερα επιστημονικά πεδία, έχοντας και πάλι ως κύριο κριτήριο της επίδοσή τους σε συγκεκριμένα μαθήματα. Αν δηλαδή είναι καλοί στα θεωρητικά, στα θετικά ή στα τεχνολογικά μαθήματα. Αποφάσεις που επί της ουσίας επηρεάζουν τις επαγγελματικές επιλογές των παιδιών, «προκαθορίζοντας» σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο συμπλήρωσης του μηχανογραφικού. Το ερώτημα που τίθεται σε αυτό το σημείο είναι εάν η επίδοση ενός μαθητή είναι αρκετή για να αποτελέσει το μοναδικό κριτήριο επιλογής των σπουδών του.
Η διαδρομή προς την επιτυχία….
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο επαγγελματικός προσανατολισμός ενός ατόμου δεν είναι συνώνυμο της εφηβικής ηλικίας. Αντίθετα, θα πρέπει να νοείται ως μία μακρόχρονη διαδικασία που ξεκινά ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία, όταν το άτομο δέχεται τις πρώτες επιδράσεις από την οικογένειά του, με τα επαγγέλματα του μπαμπά και της μαμάς να λειτουργούν ως πρότυπα. Στη συνέχεια, ως κοινωνικό ον εντάσσεται σε επιμέρους κοινωνικές ομάδες, το οποίο όπως είναι φυσικό επηρεάζει τον τρόπο σκέψης, τη συμπεριφορά και τις αποφάσεις του. Αρχίζει να απομακρύνεται από τον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης και να αποκτά σταδιακά μία συλλογική συνείδηση. Μοιράζεται όνειρα, σκέψεις, επιθυμίες, προσπαθώντας να βρει τη θέση του στην εκάστοτε ομάδα και κατ’ επέκταση στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Μεγαλώνοντας δε οι επιδράσεις που δέχεται από τους διάφορους φορείς κοινωνικοποίησης είναι σφοδρότερες και εντονότερες, γεγονός που τον οδηγεί σε νέα μονοπάτια σκέψης και αποφάσεων, αναδιαμορφώνοντας την προσωπική του κουλτούρα, όπως και το ατομικό του σχέδιο δράσης. Κάπως έτσι φτάνει στο χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου οι απαιτήσεις σαφώς είναι περισσότερες και πιο εντατικές, με το παιδί να νιώθει ότι μεγάλωσε απότομα, βιώνοντας το βάρος των αποφάσεών του. Δεν είναι λίγες οι φορές που αποζητά την επιβεβαίωση της ταυτότητάς του, μέσα από τις επιδόσεις του σε ένα διαγώνισμα, στα καλά λόγια που θα ακούσει από έναν καθηγητή ή απλώς στο «Μπράβο» από τους γονείς του. Λόγια και λέξεις που το «γεμίζουν» θάρρος και ελπίδες να συνεχίσει αυτό το ταξίδι, στο οποίο πολλές φορές νιώθει μόνος, πιεσμένος ή και απογοητευμένος. Οι πιέσεις από το οικογενειακό περιβάλλον εντείνονται με την είσοδο του παιδιού στο χώρο του λυκείου, όταν οι φιλοδοξίες και τα «ανεκπλήρωτα» όνειρα των γονέων γίνονται η πυξίδα για το μέλλον του παιδιού τους, έστω και αν δεν ανταποκρίνονται στην προσωπικότητά του. Συχνά, οι επιθυμίες, οι κλίσεις, τα όνειρα και τα ενδιαφέροντα των παιδιών «παραμερίζονται» στο βωμό των οικογενειακών «πρέπει» και «ξέρω». Αυτό ωστόσο που φαίνεται να υποβαθμίζουν αρκετοί γονείς είναι ότι η επιλογή σπουδών και σταδιοδρομίας συνιστά μία καθοριστική απόφαση για κάθε παιδί, που συνδέεται άρρηκτα όχι μόνο με την επαγγελματική τους ταυτότητα, αλλά και την ίδια την προσωπική τους ανάπτυξη. Με αυτή την έννοια, ο κάθε νέος καλείται να αποφασίσει ο ίδιος αρχικά τις σπουδές του. Τι είναι δηλαδή εκείνο που επιθυμεί και τον ευχαριστεί να ακολουθήσει και ανταποκρίνεται στα προσωπικά του «θέλω» και «πρέπει». Αυτό που διατίθεται να κυνηγήσει με θάρρος και αγάπη, διότι θα είναι εκείνο που θα τον συντροφεύει για ένα μεγάλο διάστημα της ζωής του. Η επιλογή επαγγέλματος έπεται και για να είμαστε ειλικρινείς δεν σταματά ποτέ. Στη σύγχρονη εποχή η δια βίου εκπαίδευση σε συνδυασμό με τις ραγδαίες τεχνολογικές μεταβολές διαμορφώνουν ένα ρευστό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, επηρεάζοντας αισθητά την κατάσταση στην αγορά εργασίας. Οι διάφορες ειδικεύσεις προσφέρουν διεξόδους ακόμα και σε κορεσμένα επαγγέλματα, έχοντας ως μοναδικό κριτήριο την επιμονή του ατόμου. Με λίγα λόγια η αγάπη σου για αυτό που θα ακολουθήσεις είναι εκείνο που θα κρίνει την επιμονή σου, αλλά και την επιτυχία σου στο συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο. Η έκφραση ο «σωστός άνθρωπος στη σωστή θέση» μοιάζει να είναι σχεδόν απαρχαιωμένη στη σύγχρονη εποχή. Ναι θα είσαι ο σωστός άνθρωπος στην παρούσα στιγμή, μετά όμως θα είσαι; Η απάντηση είναι αρνητική διότι δεν αλλάζει μόνο η κοινωνία, αλλάζεις και εσύ. Νέα ενδιαφέροντα, επιθυμίες και προκλήσεις εμφανίζονται, καλώντας σε και πάλι να αναλογιστείς τις αποφάσεις και τις επιλογές σου. Αν το αγαπάς, θα προσαρμοστείς, θα εξειδικευτείς, θα πεισμώσεις και θα συνεχίσεις σίγουρος για αυτήν σου την επιλογή. Αν από την άλλη πλευρά, δεν το θες και απλά έτυχαν οι συγκυρίες να σε οδηγήσουν σε αυτό το μονοπάτι, τότε μην στεναχωριέσαι. Θα έχεις την ευκαιρία και πάλι να επιλέξεις και να αλλάξεις τον επαγγελματικό σου προσανατολισμό, με τη διαφορά ότι την επόμενη φορά θα νιώθεις πιο σίγουρος για σένα! Αυτός άλλωστε είναι και ο κόσμος των ενηλίκων. Ένας διαρκής δρόμος κατάκτησης της αυτοεικόνας, δίνοντας διαρκώς εξετάσεις, με τα τρίτα άτομα να είναι πάντα παρόντα στη ζωή σου. Η μοναδική πυξίδα σου είσαι εσύ και τα θέλω σου. Συνεπώς για να είσαι ο «σωστός» άνθρωπος θα πρέπει να το πιστέψεις πρωτίστως εσύ και να παλέψεις για αυτό. Η «σωστή» θέση είναι κάτι που θα έρθει μετά, αλλά προϋποθέτει να γνωρίζεις εσένα πραγματικά, το οποίο είναι κάτι που κατακτιέται καθημερινά!
