Καταρρίπτοντας το πρότυπο της «τέλειας γυναίκας»
Γράφει η Μαρία Μουζάκη, Κοινωνιολόγος, MSc, Υπ. διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Μία από τις διαφημίσεις που έχει χαραχθεί έντονα στη μνήμη μου από τη δεκαετία του 1990 ήταν εκείνη ενός γνωστού προϊόντος καθαρισμού για τα πιάτα που καλούσε τις γυναίκες να «δείξουν τα χέρια τους». Ένα σύνθημα που με εντυπωσίαζε ακριβώς για το ότι υπενθύμιζε στη γυναίκα τη σημασία της αψεγάδιαστης εικόνας της, έστω και αν έχει περάσει στο νεροχύτη ένα ολόκληρο απόγευμα Κυριακής, έχοντας φυσικά ετοιμάσει ένα από αυτά τα οικογενειακά –και όχι μόνο- τραπέζια, που όλοι έχουμε ζήσει στην προ covid εποχή. Τα χρόνια πέρασαν με τις γυναίκες να αποκτούν μία διαφορετική εικόνα στις διαφημίσεις. Είναι πλέον εργαζόμενες και ενεργά κοινωνικά. Υπάρχουν βέβαια και οι άλλες διαφημίσεις που δείχνουν τη γυναίκα μητέρα/σύζυγο να ετοιμάζει κάποιο γεύμα για την οικογένεια, να χαιρετά τα παιδιά της ή απλώς να φροντίζει το σπίτι της. Άλλες φορές υπάρχουν διαφημίσεις, όπου βλέπουμε τη μητρική αγάπη απέναντι σε ένα βρέφος ή νήπιο. Κοινό σημείο όλων των παραπάνω διαφημίσεων, η πάντα αψεγάδιαστη εικόνα της συζύγου/μητέρας, που σε κάνει να απορείς αν κάτι συμβαίνει με τους γνωστούς σου ή και με εσένα, οδηγώντας συχνά σε μία απολογητική διάθεση για την ατημέλητη εικόνα. Προφανώς και ο ρόλος αυτών των διαφημίσεων δεν είναι να αναδείξουν την απαιτητική καθημερινότητα πολλών γυναικών. Μήπως όμως ευθύνονται για την αναπαραγωγή του προτύπου της «τέλειας γυναίκας» και κυρίως για τους έμφυλους ρόλους που ενυπάρχουν στην κοινωνία μας; Είναι γεγονός ότι πολλά από τα δικαιώματα, επιτεύγματα των σημερινών γυναικών έμοιαζαν ουτοπικά για πολλές γενεές γυναικών, ακόμα και για τις προγιαγιάδες-αν όχι τις γιαγιάδες μας. Γυναίκες υψηλά καταρτισμένες που διεκδικούν θέσεις στην πολιτική, στις ένοπλες δυνάμεις, σε επαγγέλματα υψηλού κοινωνικού κύρους ή και σε μέχρι πρότινος ανδροκρατούμενα επαγγέλματα. Γυναίκες καριέρας, χειραφετημένες που δεν διστάζουν να διεκδικήσουν τα θέλω και τη θέση τους στην κοινωνική ζωή, αποτελώντας πρότυπα για πολλά κορίτσια, όπως και για πολλές άλλες καταπιεσμένες γυναίκες σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες κοινωνίες. Την ίδια ώρα η πλειοψηφία της κοινής γνώμης που μιλά για φεμινισμό συνεχίζει να ρωτά «Παντρεύτηκες;» Μία ερώτηση που ακολουθείται σχεδόν πάντα από μία ευχή/προτροπή «Άντε και τώρα που βολεύτηκες, με ένα καλό παιδί και γρήγορα μανούλα». Ερωτήσεις και προτροπές που υποδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό τις έμφυλες αντιλήψεις που συνεχίζουν να χαρακτηρίζουν την κοινωνία μας, που επί δεκαετίες ο ρόλος της γυναίκας ισούταν με το ρόλο της συζύγου και της μητέρας. Ερωτήσεις που αρχίζουν να εμφανίζονται κοντά στην ηλικία των 30 ετών και οι οποίες οξύνονται όσο τα χρόνια περνούν και κυρίως αν το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο δεν έχει δει αυτό που αποζητά από εσένα. Να εκφράζεις σκέψεις και να πράττεις ανάλογα για το σχηματισμό οικογένειας. Στερεοτυπικές αντιλήψεις που δεν σου εξηγούν τη σημασία του κάθε σταδίου, του κάθε βήματος στη ζωή και το αντίκτυπο που επιφέρει στην προσωπική και κοινωνική σου ταυτότητα. Ο κάθε ρόλος που κατακτάς δημιουργεί μία νέα συνθήκη, μία νέα πραγματικότητα στην οποία καλείσαι όχι μόνο να προσαρμοστείς αλλά και να ανταποκριθείς. Αυτό που αποσιωπάται επιμελώς είναι το δικαίωμα σου στην αμφισβήτηση και στις εκάστοτε κοινωνικές νόρμες. Οι γρήγοροι, αγχωτικοί ρυθμοί της καθημερινότητας, η κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια που κυριαρχεί σε κοινωνικοοικονομικό και υγειονομικό επίπεδο είναι λογικό να επηρεάζουν τις αποφάσεις σου και δη το ζήτημα της απόκτησης οικογένειας. Δεν αφορά τον εγωισμό ή τις όποιες ανταγωνιστικές σου τάσεις. Έχει να κάνει με την ενσυναίσθηση και με την τελειομανία σου, στην οποία και γαλουχήθηκες ήδη από την πρώιμη παιδική σου ηλικία. Ξέρεις άλλωστε ότι ο κάθε ρόλος σου απαιτεί τον ανάλογο χρόνο και ενέργεια το οποίο σε προβληματίζει για το κατά πόσο θα μπορέσεις να ανταπεξέλθεις σε όλους αυτούς. Αυτό που θα έπρεπε να γνωρίζεις και να έχεις διδαχθεί είναι ότι δεν υπάρχει η «τέλεια γυναίκα», γιατί πολύ απλά δεν μπορείς να ανταπεξέλθεις παράλληλα, το ίδιο καλά σε όλους τους στόχους. Κάτι θα μείνει πίσω και κάπου θα είσαι λιγότερο καλή, όσο και να προσπαθείς, το οποίο είναι λογικό. Η μέρα έχει μόλις 24 ώρες και εσύ έχεις ανάγκη από ύπνο και προσωπικό χρόνο και χώρο, έστω και αν δεν το παραδέχεσαι. Θα πρέπει να συμφιλιωθείς με αυτή την ιδέα, ώστε να μπορείς να αναπροσαρμόζεις τους στόχους και τις ανάγκες σου. Μία βασική δεξιότητα που προϋποθέτει την αυτογνωσία και το αίσθημα της ετοιμότητας. Να γνωρίζεις δηλαδή το τι πραγματικά θέλεις, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντά σου και να είσαι έτοιμη να τα διεκδικήσεις. Μόνο έτσι θα μπορέσεις να ανταπεξέλθεις στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα και να αποδεχθείς τους μαύρους κύκλους σου, οι οποίοι μπορούν να προέρχονται από τη δουλειά ή από τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα νιώσεις ποτέ ευτυχισμένη, ενώ τα ενοχικά συναισθήματα και η ανάγκη συνεχούς επιβεβαίωσης θα σε κατακλύζουν καθημερινά.
