Η ψυχολογία των Πανελλήνιων εξετάσεων

Γράφει η Δήμητρα Ασημάκη, φιλόλογος και τελειόφοιτη φοιτήτρια ψυχολογίας ΕΚΠΑ.

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος πλησιάζει η στιγμή που οι μαθητές της Γ’
Λυκείου θα κληθούν να δώσουν πανελλήνιες εξετάσεις. Τα συναισθήματα
που νιώθουν είναι ποικίλα: αγωνία, φόβος, ελπίδα για ένα καλό αποτέλεσμα
που θα δικαιώσει την προσπάθειά τους, ανυπομονησία να τελειώσουν τις
εξετάσεις και για την πλειοψηφία άγχος.
Το άγχος είναι συνήθως το κυρίαρχο συναίσθημα που επικρατεί. Ωστόσο,
υπάρχουν δύο είδη άγχους που πρέπει να γνωρίζουμε. Το φυσιολογικό ή
παραγωγικό άγχος είναι αυτό που μας κινητοποιεί να επιτύχουμε τους
στόχους και τα όνειρά μας, να είμαστε δημιουργικοί και αποδοτικοί σε αυτό
που κάνουμε. Από την άλλη το παθολογικό άγχος είναι μία ακραία εκδήλωση
άγχους που μπορεί να δημιουργήσει ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα.
Μερικά από αυτά είναι η αδυναμία συγκέντρωσης, ο φόβος απώλειας του
ελέγχου, η ταχυκαρδία, εφίδρωση, δύσπνοια, αϋπνία ή ακόμα και τάση για
λιποθυμία. Όλα αυτά μπορούν να υπονομεύσουν την πνευματική επίδοση του
μαθητή και να επηρεάσουν αρνητικά και την υγεία του.
Πώς λοιπόν μπορεί ένας μαθητής να διατηρήσει μόνο το παραγωγικό άγχος,
βελτιστοποιώντας την απόδοσή του; Αρχικά έχει μεγάλη σημασία η
οργάνωση της ύλης και του διαβάσματος.
 Το διάβασμα είναι σημαντικό να γίνεται σε έναν ήσυχο χώρο, χωρίς
περισπασμούς, όπου ο μαθητής μπορεί να συγκεντρωθεί και να
αφομοιώσει αυτό που διαβάζει.
 Επιπλέον ο μαθητής μπορεί να κάνει τακτικά διαλείμματα ανά 1-2
ώρες για να ξεκουράζεται, να τρώει κάποιο υγιεινό σνακ ή να κινείται
λίγο
 Μπορεί η ύλη να φαίνεται τεράστια, οπότε καλό είναι να θέτει
μικρότερους στόχους, τους οποίους μπορεί πιο εύκολα να επιτύχει και
οι οποίοι θα τονώσουν την αυτοπεποίθησή του
 Κάλυψη κενών και αποριών που μπορεί να έχει ο μαθητής πριν το
τελικό διάβασμα για τις εξετάσεις
 Πολύ σημαντικό είναι να μην παραμελείται ο ύπνος και η ξεκούραση,
ώστε να μπορεί να αποδώσει στο μέγιστο των ικανοτήτων του. H
αϋπνία μπορεί να προκαλέσει δυσκολία συγκέντρωσης, νευρικότητα
και δυσκολία αφομοίωσης πληροφοριών
Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δώσουμε και στην ψυχολογική προετοιμασία
για τις εξετάσεις. Πολλοί μαθητές νιώθουν ότι κρίνεται το μέλλον τους και η
υπόλοιπη ζωή τους από την επίδοσή τους στις πανελλήνιες. Νιώθουν ότι αν
αποτύχουν δεν θα έχουν άλλες ευκαιρίες, ότι δεν είναι αρκετά καλοί και ότι
θα απογοητεύσουν τους γονείς τους. Η στάση που θα κρατήσουν οι γονείς
είναι πολύ σημαντική και μπορεί να αποφορτίσει λίγο από το άγχος του
εφήβου. Οι γονείς είναι καλό να συζητήσουν με το παιδί τους και να του/της

ξεκαθαρίσουν ότι αυτοί θα είναι πάντα κοντά του και θα το αγαπούν
ανεξαρτήτως του αποτελέσματος στις πανελλήνιες. Ακόμα δείχνοντας
εμπιστοσύνη στις ικανότητές του, θα αποκτήσει και αυτός μεγαλύτερη
αυτοπεποίθηση και μία αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς. Επιπλέον, έχει
μεγάλη σημασία να μην προβάλλουν στον έφηβο τα δικά τους όνειρα και
φιλοδοξίες, αλλά να τον υποστηρίξουν στην επιδίωξη των δικών του
στόχων. Αυτό θα του δώσει και μεγαλύτερο κίνητρο να προσπαθήσει. Η
διατήρηση των διαπροσωπικών σχέσεων και η επικοινωνία με φίλους
δημιουργεί επίσης θετικά συναισθήματα που μπορούν να κατευνάσουν το
έντονο άγχος. Σε περίπτωση που κάποιος μαθητής δεν θέλει να συμμετέχει
στις εξετάσεις δεν θα πρέπει να στιγματίζεται, ούτε να του ασκείται πίεση.
Το κάθε παιδί και έφηβος έχει τα όριά του και είναι σημαντικό να τα
σεβαστούμε και να μην τον κάνουμε να νιώθει τύψεις ή να νιώθει
ανεπαρκής. Πολλές ικανότητες και ταλέντα δεν αξιολογούνται μέσα από τις
τυπικές, σχολικές εξετάσεις και δεν πρέπει όλοι να ακολουθήσουν
πανεπιστημιακή εκπαίδευση για να θεωρηθούν ικανοί. Καλό είναι να
θυμόμαστε ότι ένα πανεπιστημιακό πτυχίο δεν συνεπάγεται επαγγελματική
αποκατάσταση και επιτυχία, αποτελεί απλά μόρφωση ανώτατου επιπέδου. Η
μετέπειτα επαγγελματική επιτυχία εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι το σχολείο και οι εξετάσεις είναι ένα μέρος της
ζωής, όχι ολόκληρη η ζωή. Το να ζει κάποιος πραγματικά σημαίνει να
χαμογελάει, να αγαπάει, να ερωτεύεται, να ταξιδεύει, να κάνει όνειρα, να
κάνει λάθη και μέσα από αυτά να μαθαίνει και να είναι παρόν στην κάθε
στιγμή.