Γιατί οι γονείς θυμώνουν με τα παιδιά τους;
Γράφει η Ιφιγένεια Κολιού, φοιτήτρια ψυχολογίας
Είναι ευρέως αποδεκτό το γεγονός ότι οι ρυθμοί της καθημερινότητάς μας, έχουν αλλάξει στο μέγιστο, με τις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις να πληθαίνουν, με αποτέλεσμα φυσικά να μην μπορούμε πάντα να διαχειριστούμε τις καταστάσεις με την ίδια ψυχραιμία.
Κάθε μέρα ερχόμαστε αντιμέτωποι με διαφορετικά ερεθίσματα, τα οποία μας προκαλούν νευρικότητα, είτε πρόκειται για κάποια προθεσμία στη δουλειά, είτε ο λόγος έγκειται στο πρόσωπο ενός συνάδελφου που δεν συμπαθούμε, είτε ένα οικογενειακό θέμα. Τα προβλήματα αυτά θέλοντας και μη, συνήθως τα μεταφέρουμε στο σπίτι, καθώς συνδέοντας τα ήδη υπάρχοντα ζητήματα με κάτι που θα κάνει το παιδί ή θα γκρινιάξει, μας οδηγεί στο να ξεσπάσουμε με θυμό. Πέρα από τις απαιτήσεις της καθημερινότητας των ενηλίκων, οι γονείς πρέπει να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες των παιδιών τους, δίνοντας τους τη φροντίδα που χρειάζεται για να ανατραφούν σωστά.
Αυτοί είναι οι συνήθεις εξωτερικοί ψυχοπιεστικοί παράγοντες που μας ωθούν στην εκδήλωση θυμού και τη μη διατήρηση της ψυχραιμίας μας. Βέβαια, μεγάλο ρόλο διαδραματίζουν η προσωπικότητα του κάθε γονέα, η σχέση ανάμεσα στο ζευγάρι, καθώς και η ικανότητά τους να προσαρμόζονται σε νέες συνθήκες και απρόοπτα ερεθίσματα. Συμπεριφορές, όπως η απομόνωση, το συναίσθημα του φόβου, η έλλειψη κατανόησης και μη ανάληψη ευθύνης, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη θυμού.
Γιατί οι γονείς θυμώνουν με τα παιδιά τους;
Η ψυχαναλύτρια Selma Fraiberg, χρησιμοποίησε τον όρο «ghosts in the nursery», για να περιγράψει το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο οι γονείς και τα παιδιά εκνευρίζουν και αναστατώνουν ο ένας τον άλλον, όσο κανένας άλλος. Και αυτό επειδή γνωρίζουν τα κουμπιά των γονιών τους, ακριβώς επειδή είναι παιδιά τους. Τα παιδιά διεγείρουν τα έντονα συναισθήματα της παιδικής ηλικίας των γονιών τους, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι ασυνείδητα να αναπαριστούν το παρελθόν από τη δική τους παιδική ηλικία.
Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά επιζητούν διαρκώς την προσοχή των γονιών τους, διότι θέλουν να καλύψουν τις ανάγκες τους και φυσικά να νιώσουν ότι υπάρχει κάποιος δίπλα τους για να τους στηρίζει όταν το χρειάζονται , αφού για τα ίδια οι γονείς αποτελούν την κυρίαρχη πηγή μέσα από την οποία μαθαίνουν, επαινούνται για τα επιτεύγματα και τις ικανότητές τους, που συμβάλλει στην ολοκληρωμένη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη. Οι γονείς έχουν πολλαπλούς ρόλους και για τα παιδιά τους είναι ήρωες. Παρόλα αυτά όμως, έχουν ανάγκη από κάποιον που τους βάζει όρια και αυτό διεκδικούν, όσο περίεργο και αν ακούγεται. Αυτό που επιζητούν είναι ασφάλεια, χώρος και σταθερότητα.
Αν όμως ο γονιός είναι συνέχεια προσκολλημένος με τα θέματα της δουλειάς του, για το πώς τα βγάλει πέρα οικονομικά, παρουσιάζει δυσκολίες με τον εαυτό και με τις σχέσεις του, διαπροσωπικές και μη, έχοντας όλα αυτά μέσα στο μυαλό του, χάνεται μέσα στα συναισθήματα άγχους και πίεσης που υφίσταται, επομένως ξεσπά στο παιδί του το οποίο θέλει να νιώθει αισθητή την παρουσία των γονιών του, αλλά αυτό προφανώς δεν είναι εφικτό λόγω του ότι ο γονιός είναι απορροφημένος στη δουλειά του και προσπαθεί να ισορροπήσει τα πάντα, παραμελώντας ουσιαστικά τα πιο βασικά. Έτσι αναδύεται ο θυμός και χωρίς να το θέλουν πραγματικά, οι γονείς χαλούν το ισορροπημένο οικογενειακό κλίμα, όπως βέβαια και τα παιδιά, τα οποία αντιδρώντας στη συμπεριφορά των γονιών, υιοθετούν στάσεις που δεν βοηθούν την κατάσταση.
Ο τελευταίος είναι άλλος ένας λόγος που οι γονείς θυμώνουν, δηλαδή η εκδήλωση συμπεριφορών μη οικείων ή συμπεριφορών των γονιών που οι ίδιοι ασυνείδητα δεν αποδέχονται, αλλά δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να εκδηλώνουν. Τέλος, οι γονείς συνήθως θυμώνουν με τα παιδιά τους, καθώς τα θεωρούν υπαίτια για τις δικές τους συμπεριφορές.
Διαχείριση θυμού από τους γονείς
Το πιο σημαντικό απ’ όλα, είναι οι γονείς να δίνουν χώρο στον εαυτό τους και στις ανάγκες τους, σε τέτοιο βαθμό βέβαια που να αποκτούν αντοχές και θα δημιουργήσουν το χώρο και χρόνο για την αντιμετώπιση των αναγκών των παιδιών τους. Όταν βιώνει το συναίσθημα του θυμού, αρχικά πρέπει να το αναγνωρίζει και να το αποδέχεται, με σκοπό να καταλάβει το λόγο που έχει θυμώσει, προτού αντιδράσει. Έπειτα, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική η συζήτηση με το παιδί, προκειμένου να αποενοχοποιηθεί το συναίσθημα του θυμού και να δοθεί μία λύση στο πρόβλημα, ενώ ταυτόχρονα μετριάζονται οι έντονες αντιδράσεις και τα ξεσπάσματα.
Είναι καίριας σημασίας να θυμόμαστε ότι πρέπει να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας αλλά με το σωστό τρόπο, έτσι ώστε να τα διευκολύνουμε να εκδηλωθούν, χωρίς να επιβαρύνουν το κλίμα και έτσι να μαθαίνουμε τι κρύβεται πίσω από αυτό, δηλαδή θλίψη απογοήτευση; Η ισορροπία επέρχεται μέσα από την έκφραση των συναισθημάτων, και συγκεκριμένα του θυμού στη προκειμένη περίπτωση και όχι μέσω της αποφυγής αυτού. Έτσι επιτυγχάνουμε και την υγιή ψυχική ανάπτυξη των παιδιών μας, αλλά και του εαυτού. Επιπλέον, οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν τη σωματική βία, η οποία μπορεί να προκαλέσει τραύματα στον ψυχισμό του παιδιού, καθώς σε ευαίσθητες ηλικίες όπως είναι η παιδική, εσωτερικεύει συμπεριφορές, που πιθανό είναι να τις επαναλάβει στο άμεσο μέλλον ή στην ενήλικη ζωή.
Πρέπει να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας και τον εαυτό μας, να μην ακουμπάμε επιθετικά το παιδί μας και αν εκείνη τη στιγμή νιώσουμε ότι δεν μπορούμε να ρυθμίσουμε την παρορμητικότητά μας, τότε απλά φεύγουμε από το δωμάτιο και περιμένουμε να ξεθυμάνουμε. Βάζουμε κανόνες και όρια πριν θυμώσουμε. Είναι επίσης βοηθητικό όταν θυμώνουμε, να κάνουμε κάτι άλλο για να ξεχαστούμε, δηλαδή να παρέμβουμε θετικά στην αντίδραση στο ερέθισμα, όσο ανησυχητικό και αν είναι. Αν τα παιδιά προβούν σε κάτι επικίνδυνο ή ενοχλητικό, θέτουμε αμέσως όρια, χωρίς να φωνάζουμε, με ηρεμία και καθαρό μυαλό. Εάν πάλι το ότι είστε ευέξαπτοι, οφείλεται σε μία κακή μέρα λόγω πίεσης ή οτιδήποτε άλλο, απλά μπορείτε να εξηγήσετε στα παιδιά σας τι συμβαίνει, με κατανοητό και προσεγγίσιμο τρόπο, έτσι ώστε να καταλάβουν και να διορθώσουν τη συμπεριφορά τους. Μία λίστα με αποδεκτούς τρόπους διαχείρισης θυμού, είναι πρακτικός τρόπος για να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας τρόπους να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις θετικά, χωρίς δυσάρεστες επιπτώσεις.
Για παράδειγμα, όταν η ένταση λόγω θυμού, βρίσκεται στα ύψη, μία λύση για να απελευθερώσουμε αυτό το συναίσθημα, είναι να πάμε για ένα γρήγορο τρέξιμο, ή να ακούσουμε μουσική και να χορέψουμε, βγάζοντας έτσι όλη την ένταση από μέσα μας, νιώθοντας ανακουφισμένοι. Τη στιγμή που το παιδί ανακοινώνει κάτι εκνευριστικό, αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε μέχρι να δράσουμε, εκδηλώνοντας τη δυσαρέσκεια μας σχετικά με την έκβαση της κατάστασης και έπειτα λέγοντάς του ότι θα μιλήσετε αργότερα κάνοντας σοβαρή συζήτηση.
Δεν αντιδράμε επί τόπου, για να μην πούμε πράγματα που δεν θέλουμε ή θα μετανιώσουμε αργότερα. Αποφεύγουμε τις απειλές, οι οποίες ακούγονται παράλογες εκείνη την ώρα και το πιο πιθανό είναι να μην τις τηρήσετε. Λέμε στο παιδί ότι θα σκεφτούμε σοβαρά τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του και τι κανόνες θα επιβάλλετε λόγω αυτής. Αυτή η αναμονή είναι και η καλύτερη τιμωρία. Επιπλέον σημαντικό είναι να μην υψώνουμε τον τόνο της φωνής μας και να μην χρησιμοποιούμε βρισιές και συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις γενικότερα. Κερδίζουμε τον σεβασμό του παιδιού μας, μόνο με βάση τη δική μας αντίδραση σε τέτοιες καταστάσεις.
Δεν αναστατωνόμαστε, παίρνουμε μία βαθιά ανάσα και συμβουλεύουμε το παιδί μας κατάλληλα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το παιδί έχει ως πρότυπο τους γονείς του, άρα η συμπεριφορά μας έχει μέγιστο αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεσή τους. Τέλος, αν βλέπετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το θυμό, ζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Όλα είναι αποδεκτά, καθώς πρέπει να βάζουμε ως προτεραιότητα τα παιδιά μας και την ομαλή ανάπτυξή τους. Αυτό επιτυγχάνεται φυσικά, μέσω της ενδοσκόπησης του εαυτού, γι’ αυτό πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να διατηρούμε την ισορροπία ανάμεσα σε αυτά.
Είναι μη αμφισβητήσιμο το γεγονός ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικό να λαμβάνουν χώρα στην καθημερινή μας ζωή, αλλά αυτό που οφείλουμε να σκεφτούμε είναι ότι ο τρόπος έκφρασής τους παίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση των διαπροσωπικών μας σχέσεων και τη διατήρηση της ψυχικής υγείας του εαυτού και του περιβάλλοντος που ζούμε. Αν, ως γονείς ακολουθήσουμε απλούς κανόνες διαχείρισης θυμού, θα επιφέρουμε το καλύτερο αποτέλεσμα. Δεν είναι πάντα εφικτό, αλλά μικρά-μικρά βήματα κάθε φορά, έχουν ως αποτέλεσμα την καλύτερη δυνατή λύση.
