Gaslighting… αμφισβητείς τον εαυτό σου στη σχέση;
Γράφει η Ιφιγένεια Κολιού, απόφοιτη Ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Gaslighting: η χειραγώγηση του ενός σε μια ερωτηική σχέση από τον άλλο. Δεν αποκλείεται να συμβαίνει και στις φιλικές ή και στις οικογενειακές σχέσεις κάτι ανάλογο, όταν στο πλαίσιό τους επικρατεί διαρκής έλεγχος. Το gaslighting αποτελεί έναν ύπουλο και συγκαλυμμένο τύπο συναισθηματικής εκμετάλλευσης, όπου ο θύτης οδηγεί το θύμα στην αμφισβήτηση της κρίσης του και την υπονόμευση της αντίληψής του για την πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να συμβαίνει αυτό που επιδιώκει ο πρώτος, δηλαδή το θύμα να αναρωτιέται για το αν χάνει τα λογικά του.
Σύμφωνα με την Paige L. Sweet, το κοινωνικό φαινόμενο του gaslighting λαμβάνει χώρα μέσα σε άνισες προσωπικές σχέσεις, όπου ενεργοποιούνται τα έμφυλα στερεότυπα για να πετύχουν τον σκοπό τους. Ένα παράδειγμα είναι το εξής σκεπτικό : “Oι γυναίκες είναι πολύ συναισθηματικές και δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματά τους”.
Ο τοξικός Άλλος επιστρατεύει ένα είδος ψυχολογικής κακοποίησης, με απώτερο σκοπό την “αποδυνάμωση” του έτερου μέρους της σχέσης μέσω της χειραγώγησης του ίδιου, των φίλων, μελών της οικογένειας, συναδέλφων και συντρόφων.
Ποια είναι τα σημάδια και οι συμπεριφορές που εκδηλώνονται σε αυτή την περίπτωση;
1. Αποφυγή.
Η αποφυγή των συναισθημάτων και των σκέψεων είναι η άρνηση του συντρόφου να καταλάβει αυτό που προσπαθείτε να επικοινωνήσετε. Το άτομο αυτό δεν ενδιαφέρεται να μοιραστεί μαζί σας τις ανησυχίες σας και φαίνεται διαρκώς απασχολημένο με τις δικές του σκέψεις. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις συμπεριφοράς, σας οδηγούν στο να αμφισβητείτε για τη λειτουργικότητά σας στις σχέσεις σας και γενικότερα για την αξία και την υπόστασή σας, οπότε αρχίζετε να νιώθετε ότι δεν υπάρχει κάποιος που μπορεί να σας καταλάβει και να μοιραστείτε μαζί αυτά που σας απασχολούν, διότι αντιλαμβάνεστε πως το άτομο που έχετε απέναντί σας, έχει σοβαρότερες ασχολίες και ανησυχίες από εσάς και ουσιαστικά κλείνεστε στον εαυτό σας, χωρίς να νιώθετε μέρος της σχέσης αυτής.
2. Αμφισβήτηση.
Οι θύτες συνήθως αμφισβητούν τη μνήμη σας, αναδιαμορφώνουν τις πληροφορίες που έχετε διαθέσιμες και συνθέτουν νέες λεπτομέρειες ή αρνούνται ό,τι συμβαίνει. Επιπλέον αποποιούνται την ευθύνη για κάποιο κακό που έχουν κάνει, κατηγορώντας εσάς για την κατάσταση.
3. Ματαίωση/ Μετατόπιση ευθυνών
Πολλές φορές όταν προσπαθείτε να συζητήσετε κάτι που σας απασχολεί, σχετικά με εσάς ή κάτι που σας ενοχλεί στη σχέση σας με τον σύντροφο , ο θύτης, επιδιώκει να αλλάξει θέμα συζήτησης, μειώνοντας ή ακυρώνοντάς το, καταλήγωντας να οδηγεί την κουβέντα εκεί που θέλει εκείνος/η. Κάθε συζήτηση είναι στρεβλωμένη προς εσάς, δηλαδή οτιδήποτε αποτελεί εμπόδιο στη σχέση, ευθύνεστε εσείς και ότι η συμπεριφορά του θα ήταν διαφορετική αν διαχειριζόσασταν τα πράγματα με διαφορετικό σκεπτικό και τρόπο. Το θύμα επομένως καταλήγετε να είστε πάντα εσείς.
4. Άρνηση
Όταν ο/η χειριστικός/η σύντροφος, προσποιείται ότι δεν θυμάται προηγούμενες συζητήσεις που κάνατε, υποσχέσεις που έδωσε ή αρνείται εξ’ ολοκλήρου την προυπάρχουσα συζήτηση. Προβάλλουν κατηγορίες προς το πρόσωπό σας ότι μπερδεύετε τα συμβάντα και συχνά μπροστά σε άλλους αναφέρουν ότι δεν θυμάστε τα πράγματα σωστά, γεγονός που μπορεί να βλάψει και την καριέρα σας, αν συμβαίνει σε επαγγελματικά πλαίσια.
5. Απόρριψη
Το άτομο που σας χειραγωγεί προσπαθεί κάθε λεπτό να υπονομεύσει την αξία των συναισθημάτων σας, λέγοντας ότι είναι ασήμαντα, έχοντας ως στόχο να ασκήσει εξουσία πάνω σας. Μπορεί να πει τα εξής : “Αντιδράς υπερβολικά”, “Ηρέμησε”, “Γιατί είσαι τόσο ευαίσθητος/-η;” Δεν ενδιαφέρεται για την ευημερία σας και θεωρεί ότι μόνο τα δικά του συναισθήματα είναι σημαντικά και αξίζουν συζήτησης και ενασχόλησης.
Τι να κάνετε για να βγείτε από αυτήν την κατάσταση;
Αρχικά θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι πρόκειται για gaslighting. Συχνά όταν κάποιος προσπαθεί να προβάλλει την άποψή του, συγχέεται με αυτό το κοινωνικό φαινόμενο. Το ότι θεωρεί την άποψή του σωστή δεν σημαίνει ότι θέλει να σας χειραγωγήσει και να επιβάλλει την πεποίθησή του, ακόμα και αν το ύφος και ο τρόπος του είναι απότομος και έντονος. Έπειτα, θα πρέπει να πάρετε απόσταση από την κατάσταση, καθώς όταν σκέφτεστε καθαρά και είστε σε θέση να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, γίνεται αντιληπτό και πιο σαφές το περιεχόμενο και ο σκοπός των συμπεριφορών που δέχεστε και των πραγματικών λεπτομερειών. Είναι λογικό να βιώνετε συναισθήματα όπως θλίψη, απογοήτευση, θυμό, είναι όμως καίριας σημασίας να τα αποδεχτείτε και να μην επιτρέψετε να επηρεάσουν την άμεση αντίδρασή σας. Το τελευταίο που αναφέρθηκε, είναι σημαντικό προκειμένου να κρατήσετε στοιχεία, πρώτον για να τα επεξεργαστείτε και δεύτερον να ρωτήσετε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας ή φίλο για την άποψη του που συνήθως είναι περισσότερο αντικειμενική.
Εξίσου αναγκαίο είναι να επιμένετε στη δική σας πραγματικότητα και να κατανοήσετε ότι καμία άποψη δεν συγκλίνει, καθώς υπάρχουν πολλές οπτικές και να αναγνωρίζετε την ισότητα της προσωπικής σας αξίας με των άλλων.
Τέλος, αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι ότι αυτό που νιώθετε, έχει αξία και έχετε το κάθε δικαίωμα για οποιοδήποτε συναίσθημα και αυτό δεν πρέπει να το υπονομεύει κανείς. Οπότε, είτε μπορείτε είτε δεν μπορείτε να το διαχειριστείτε μόνοι σας, αλλά με την βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας, να αναγνωρίζετε και να θυμάστε ότι είστε μοναδικοί και κανείς δεν μπορεί να καταπατήσει τα συναισθήματα και τα δικαιώματά σας, στην έκφραση, στη συμπεριφορά και γενικότερα σε αυτό που είστε, σε αυτό που σας ορίζει ως ξεχωριστές οντότητες.