Διερευνώντας τις σωματικές συνέπειες του τραύματος: Πώς μια τραυματική εμπειρία μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο ψυχικά αλλά και σωματικά τον άνθρωπο
Γράφει η Ρενέ Παπασπύρου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Εγκληματολογικής και Δικαστικής Ψυχολογίας
Το τραύμα αναδύεται ως μια συναισθηματική αντίδραση που προκύπτει από την έκθεση σε καταστάσεις ή σειρές γεγονότων που απειλούν τη ζωή μας ή μας επιβαρύνουν συναισθηματικά. Το αποτέλεσμα είναι αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργικότητα και την ευημερία μας, επηρεάζοντας το νοητικό, σωματικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και πνευματικό μας καθημερινό βίωμα.
Υπάρχουν διάφορα είδη τραυμάτων, συγκεκριμένα:
Οξύ Τραύμα: Συνήθως πηγάζει από ένα μεμονωμένο περιστατικό, όπως βιασμός, σωματική επίθεση, αυτοκινητιστικό ατύχημα ή φυσική καταστροφή. Συχνά οδηγεί σε βραχυπρόθεσμη μετατραυματική διαταραχή.
Χρόνιο Τραύμα: Πηγάζει από επαναλαμβανόμενες και μακροχρόνιες καταστάσεις, όπως ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση, εγκατάλειψη, ή ακόμα και από εμπόλεμες καταστάσεις. Τέτοιες εμπειρίες μπορούν να οδηγήσουν σε μετατραυματικό στρες, ιδίως όταν συνδυάζονται πολλαπλές τραυματικές καταστάσεις. Ο συνδυασμός πολλαπλών τραυματικών καταστάσεων, μπορεί να προκαλέσουν κάτι που αποκαλούμε «σύνθετο τραύμα».
Σύνθετο Τραύμα: Είναι αποτέλεσμα της έκθεσης σε ποικίλα και πολλαπλά τραυματικά γεγονότα, συχνά παρεμβατικού και διαπροσωπικού χαρακτήρα. Έρευνες δείχνουν ότι οι νέοι που έχουν εκτεθεί σε πολλά τραύματα αντιμετωπίζουν σοβαρότερα προβλήματα ψυχικής υγείας και γνωσιακές διαταραχές. Οι ερευνητές του Βασιλικού Κολεγίου του Λονδίνου, διαπίστωσαν ότι οι νέοι που είχαν εκτεθεί σε πολλά και επαναλαμβανόμενα τραύματα είχαν σοβαρότερα προβλήματα ψυχικής υγείας και γνωσιακές διαταραχές από τους συνομηλίκους τους που δεν είχαν βιώσει τραυματικές καταστάσεις, αλλά και από εκείνους που είχαν βιώσει τραυματικές εμπειρίες, όχι όμως στον βαθμό που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως σύνθετο τραύμα.
Δευτερογενές Τραύμα: Το δευτερογενές τραύμα μπορεί να προκληθεί από την έκθεση ενός ατόμου σε κάποιο τραυματικό γεγονός μέσω κάποιου αγαπητού προσώπου. Δηλαδή, αν κάποιο άτομο στο στενό μας περιβάλλον βιώσει κάτι τραυματικό, μπορεί να επηρεαστούμε σε σημείο που αναπτύσσουμε σημάδια τραύματος.
Τα τραύματα επηρεάζουν όχι μόνο τη συμπεριφορά μας, αλλά μπορεί να έχουν και σωματικές επιπτώσεις. Τα ψυχολογικά κατάλοιπα των τραυματικών εμπειριών συχνά συνδέονται με σωματικές αντιδράσεις, οι οποίες μπορεί και να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής του ατόμου. Συγκεκριμένα, οι ορμόνες που εκκρίνονται κατά την διάρκεια του τραυματικού συμβάντος, αλλά και αυτές που παράγονται εκ των υστέρων σαν αντίδραση του οργανισμού στην τραυματική εμπειρία, επηρεάζουν τα σώματά μας εμφανίζοντας πονοκεφάλους, ημικρανίες, γαστρεντερικές ενοχλήσεις, νευρόπονους και μυϊκή ένταση, η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο και ενόχληση. Άλλα συμπτώματα, που παρατηρούνται, είναι ζαλάδες, ναυτία, ταχυπαλμίες και κρύος ιδρώτας, ή υπερβολικός ιδρώτας.
Επιπλέον, το ψυχικό τραύμα μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, με αποτέλεσμα να προκαλούνται ασθένειες πιο συχνά αλλά και να αναπτύσσονται αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση, φλεγμονώδες νόσους του εντέρου ή και κοιλιοκάκη (που συνδέεται άμεσα με την δυσανεξία στην γλουτένη).
Συμπτώματα, όπως η αϋπνία και η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες είναι, επίσης, συχνά και ενώ δεν θεωρούνται σωματικά αυτά καθαυτά, επηρεάζουν με άμεσο τρόπο το σώμα μας. Η εξάντληση που ενδέχεται να βιώνει ένα άτομο σαν αποτέλεσμα του τραυματικού συμβάντος, μπορεί να συνδέεται με τον διαταραγμένο ύπνο και τις αϋπνίες. Η εξάντληση, όμως, μπορεί και να πηγάζει από την συναισθηματική και ψυχολογική φόρτωση που προκαλείται από την τραυματική εμπειρία. Οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες μπορεί να παρατηρηθούν είτε με την μείωση της κατανάλωσης της τροφής, είτε με την αύξηση αυτής.
Πέρα από το σώμα μας υπάρχουν επιπτώσεις και στη ψυχοσύνθεσή μας, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο μεταξύ την ψυχικής μας κατάστασης και του οργανισμού μας. Η ψυχική μας κατάσταση επηρεάζει το πρόγραμμα του ύπνου μας, ενδεχομένως με τάσεις αϋπνίας, οι οποίες με την σειρά τους μας επηρεάζουν, αποδυναμώνοντας την αντίσταση που μπορεί να προβάλλει ο οργανισμός μας προς τις ψυχικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του τραύματος. Δεν αντιδράμε όλοι κατά τον ίδιο τρόπο σε τραυματικές εμπειρίες, έτσι ενδεχομένως εμείς να δυσκολευόμαστε στον ύπνο, αλλά κάποιος άλλος να κοιμάται περισσότερο από όσο κοιμόταν.
Όλα τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι δεδομένο ότι θα αναπτυχθούν σε όλους. Όμως, αν παρατηρήσουμε στον εαυτό μας ή σε κάποιον κοντινό μας αντίστοιχα συμπτώματα, μπορούμε να θυμόμαστε ότι η κατάσταση δεν είναι καταλυτική. Με το να ζητήσουμε βοήθεια, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις του τραύματος. Μέσω θεραπείας αναπτύσσουμε τρόπους διαχείρισης του στρες, οι οποίοι μας επιτρέπουν να αυξήσουμε την ποιότητα της ζωής μας και να ζήσουμε χωρίς το «βάρος» που ενδεχομένως να μας έχει προκληθεί. Η ανάκαμψη είναι εφικτή, και όχι μόνο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να μειώσουμε τις σωματικές επιπτώσεις με το να ζητήσουμε βοήθεια, αλλά και να ανακαλύψουμε πράγματα για τον εαυτό μας, τα οποία θα λειτουργήσουν ως εργαλεία που παραμένουν χρήσιμα για μελλοντικές καταστάσεις.
Αρχικά όμως είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στις ανάγκες που έχουμε στο «τώρα». Αντιμετωπίζοντας το στρες είναι ένας τρόπος για να μειώσουμε τις σωματικές επιπτώσεις του τραύματος, με ψυχοθεραπεία, καθοδήγηση, self-meditation (αυτό-διαλογισμό), και αφιέρωση χρόνου στους εαυτούς μας. Αν υπάρχει κάτι το οποίο μας ευχαριστεί, μπορούμε να το κρατήσουμε κοντά μας και να το αξιοποιήσουμε όσο μπορούμε, αφιερώνοντας έτσι ποιοτικό χρόνο σε εμάς. Αξίζουμε ποιοτικό χρόνο, και αξίζουμε σωματική και ψυχική φροντίδα, διότι δεν ευθυνόμαστε εμείς για το συμβάν το οποίο προκάλεσε το ψυχικό μας τραύμα. Είναι, επίσης, σημαντικό να θυμόμαστε ότι ούτε το τραύμα, ούτε και οι επιπτώσεις που βιώνουμε μας καθορίζουν, όπως και το ότι δεν είμαστε υπαίτιοι για την τραυματική μας εμπειρία και αξίζουμε προστασία. Τα συμπτώματα είναι απόδειξη της εμπειρίας μας, αλλά δεν θα έπρεπε να προσδιορίζουν την ταυτότητα και προσωπικότητά μας.
Ένα υποστηρικτικό περιβάλλον συμβάλλει αρκετά στην επουλωτική διαδικασία ενός ατόμου, το οποίο επιβαρύνεται από κάποια τραυματική εμπειρία. Μελέτες δείχνουν ότι τα υποστηρικτικά περιβάλλοντα συνδέονται με πιο επιτυχημένη αντιμετώπιση των υπολειμμάτων του ψυχικού τραύματος, όπως επίσης και με την αποφυγή της κοινωνικής απομόνωσης. Η κοινωνική απομόνωση δεν είναι σπάνια στις περιπτώσεις ενός τραυματικού συμβάντος, και συμβάλλει σημαντικά στην επιδείνωση των συμπτωμάτων. Επομένως, ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο με ψυχικά τραύματα σε πολλούς τομείς.
Αν νιώθουμε ότι το δικό μας περιβάλλον έχει ελλείψεις, όσον αφορά την υποστηρικτικότητα, υπάρχουν οργανώσεις που προσφέρουν υποστήριξη στην μορφή του group therapy (ομαδική ψυχοθεραπεία). Το group therapy έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός τρόπος προσέγγισης και αντιμετώπισης του ψυχικού τραύματος. Προσφέρει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, το οποίο συμβάλλει σημαντικά στην θεραπεία και την επούλωση του τραύματος, ενώ παράλληλα δημιουργεί ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των θεραπευόμενων. Έρευνες έχουν δείξει ότι το group therapy ενδέχεται να προσφέρει και στοιχεία που λείπουν από τις εξατομικευμένες θεραπείες, όπως το ότι «κανονικοποιεί» το τραύμα, με αποτέλεσμα να αποστιγματίζει τους επιζήσαντες κάποιου τραυματικού γεγονότος.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν αναπτύσσουν όλοι όσοι βιώνουν μία τραυματική εμπειρία αυτές τις σωματικές ή και ψυχολογικές επιπτώσεις και ότι η σοβαρότητα αυτών των επιπτώσεων μπορεί να ποικίλλει ευρέως. Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας και υποστήριξης μπορεί να είναι απαραίτητη για τα άτομα που αντιμετωπίζουν τις σωματικές και συναισθηματικές συνέπειες του τραύματος. Η θεραπεία, όπως η συμβουλευτική, το group therapy και άλλες μορφές, μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα που μας επιβαρύνουν. Μπορούν επίσης να μας καθοδηγήσουν να μετατρέψουμε το τραύμα σε δύναμη, ενισχύοντας έτσι την θεραπευτική μας πορεία αλλά και ενδυναμώνοντας την προσωπικότητά μας.
Δεν πρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας θύματα, ο ανθρώπινος οργανισμός ανακάμπτει και αναπλάθεται συνεχώς. Αν του παρέχουμε τα κατάλληλα εργαλεία βοηθάμε αυτή την διαδικασία ανάπλασης και στρώνουμε τα κατάλληλα θεμέλια για την ψυχική μας αλλά και την σωματική μας υγεία. Είναι σημαντικό να αναζητούμε την στήριξη και την επαγγελματική βοήθεια όταν την χρειαζόμαστε, καθώς αυτό μπορεί να είναι ένα βήμα προς την ανακάλυψη της δύναμής μας και την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν από ένα τραυματικό παρελθόν.
Πηγές:
https://www.healthline.com/health–news/the–link–between–autoimmune–diseases–and–ptsd#triggers
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29179647/
https://psychcentral.com/health/can–group–therapy–help–heal–trauma#can–group–therapy–help
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9036141/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32299657/
https://www.columbiapsychiatry.org/news/how–sleep–deprivation–affects–your–mental–health
