Διαταραχή του ύπνου και ψυχοθεραπεία
Γράφει η Δανάη Καταλιακού
Ο ύπνος αποτελεί προϋπόθεση ζωτικής σημασίας για την ποιότητα ζωής και την ευεξία. Ωστόσο, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, οι πολλαπλές υποχρεώσεις και η προσπάθεια ένταξης της διασκέδασης ή της ψυχαγωγίας στην καθημερινότητα οδηγούν, πολλές φορές, στην παραμέληση της ξεκούρασης, την υποβάθμιση της αξίας της και τελικά τη διαταραχή του ύπνου.
Η συχνότερη διαταραχή είναι η αϋπνία η οποία πολλές φορές είναι χρόνια και έχει σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής. Ως αϋπνία ορίζεται η κατάσταση μη ικανοποιητικής ποσότητας ή/και ποιότητας ύπνου ή/και διαταραχή επέλευσης του ύπνου ή/και πρώιμης αφύπνισης το πρωί για μια σημαντική χρονική περίοδο. Υπάρχει, δηλαδή, δυσκολία χαλάρωσης, ώστε να επέλθει ο ύπνος ή/και δυσκολία παραμονής σε κατάσταση ύπνου, παρόλο που υπάρχει επαρκής χρόνος.
Η αϋπνία που οφείλεται στο άγχος είναι αρκετά συνήθης, αφού οι ανησυχίες και οι σκέψεις του ατόμου δεν του επιτρέπουν να ηρεμήσει και να κοιμηθεί. Η παρατεταμένη αϋπνία οδηγεί σε πλήρη εξάντληση και τελικά στη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, καθώς η κούραση επιτείνει το άγχος. Αυτό με τη σειρά του επιφέρει εγρήγορση και σωματική ένταση, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η αϋπνία.
Οι μείζονες διαταραχές ύπνου αναφέρονται παρακάτω:
- Υπερυπνίες (Ναρκοληψία: απορρύθμιση του κύκλου του ύπνου και ιδιοπαθής υπερυπνία)
- Σχετιζόμενες με την αναπνοή (σύνδρομο υπνικής άπνοιας/υπόπνοιας)
- Διαταραχές του κιρκαδιανού ρυθμού
- Παραϋπνίες(διαταραχή του ύπνου REM, υπνοβασία, νυκτερινοί τρόμοι)
- Κινητικές διαταραχές κατά τον ύπνο(σύνδρομο ανήσυχων ποδιών- άκρων)
- Άλλες: μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, επιληψίες που εκδηλώνονται μετά τον ύπνο
Το συνεχές αίσθημα κόπωσης και η απουσία επαρκούς ξεκούρασης προκαλούν έντονο αίσθημα δυσφορίας. Επιπλέον, πλήττονται σημαντικές πτυχές της καθημερινότητας του ατόμου όπως η εργασία, η καθημερινή επικοινωνία και συμπεριφορά και οι διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς ο ελλιπής ύπνος συνεπάγεται έλλειψη ενέργειας, μειωμένη παραγωγικότητα, ευερεθιστότητα και επιθετικότητα.
Παρουσιάζονται, επίσης, δυσκολίες στην μνήμη και την μάθηση, γιατί το άτομο δεν μπορεί να συγκεντρωθεί και να συγκρατήσει πληροφορίες, ενώ αρνητικές επιδράσεις παρατηρούνται σε διάφορα οργανικά συστήματα, όπως το καρδιαγγειακό, το ανοσοποιητικό και το νευρικό σύστημα. Συχνά, μάλιστα, οι διαταραχές ύπνου συνοδεύονται από κατάχρηση αλκοόλ ή/και ναρκωτικών ουσιών, γεγονός που αυξάνει την επικινδυνότητα εμφάνισης οργανικών προβλημάτων, όπως και πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων. Οι χρόνια πάσχοντες αναπτύσσουν, συχνά, δυσλειτουργικές και εμμονικές σκέψεις γύρω από τον ύπνο και συνήθειες, οι οποίες εν τέλει ενισχύουν την αϋπνία και ευνοούν την εκδήλωση ψυχοσυναισθηματικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη ή οι αγχώδεις διαταραχές.
Καθώς ο ύπνος είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ψυχική υγεία η διάγνωση και η αντιμετώπιση των διαταραχών ύπνου κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Οι τρόποι αντιμετώπισής τους ξεκινούν από απλές τεχνικές που αφορούν στην υγιεινή του ύπνου και τη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος, ώστε να αποφεύγονται συνήθειες που προκαλούν ή ενισχύουν την υπερένταση. Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν με τις παραπάνω τεχνικές, ο πάσχων μπορεί να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ο οποίος θα αξιολογήσει την συμπτωματολογία και θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία (φαρμακευτική αγωγή ή ψυχοθεραπεία ή συνδυασμός αυτών). Η ψυχοθεραπεία προάγει τη δυνατότητα εξατομικευμένης παρέμβασης, γιατί αποσκοπεί στον εντοπισμό και την τροποποίηση των σκέψεων και των συμπεριφορών του ατόμου και διευκολύνει την αναγνώριση, την κατανόηση και την έκφραση των συναισθημάτων του.
Η πιο συνηθισμένη μορφή της βασίζεται στην γνωσιακή-συμπεριφορική προσέγγιση, η οποία εστιάζει στον εντοπισμό και την αλλαγή των μεταβλητών, που διατηρούν και εντείνουν την αϋπνία και συγκεκριμένα στις πεποιθήσεις, τις σκέψεις ακόμη και τις συμπεριφορές του ατόμου. Αφού εντοπιστούν οι δυσλειτουργικές σκέψεις, η θεραπεία στοχεύει στην τροποποίηση και την αντικατάστασή τους από πιο λειτουργικές και ρεαλιστικές. Παράλληλα, ενθαρρύνεται και η πραγματοποίηση αλλαγών σε συμπεριφορικό επίπεδο, ώστε να ενισχυθεί, αφενός, η εγκαθίδρυση των νέων σκέψεων και αφετέρου, η σύνδεση μεταξύ αυτών και της συμπεριφοράς. Με αυτόν τον τρόπο, μειώνεται το άγχος προσμονής και η σωματική υπερδιέγερση, αφού οι σκέψεις και οι ανησυχίες που εμποδίζουν την έλευση του ύπνου καταλαγιάζουν.
Επιπλέον, η τεχνική της καταγραφής των σκέψεων και των ανησυχιών είναι ιδιαίτερα βοηθητική, καθώς θεραπευτής και θεραπευόμενος μπορούν από κοινού να τις επεξεργαστούν και να εξετάσουν το κατά πόσο συνάδουν με την πραγματικότητα. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με την λεπτομερή αξιολόγηση των συνηθειών του ύπνου που έχει υιοθετήσει ο θεραπευόμενος, δίνεται η δυνατότητα εύρεσης των ανθυγιεινών πρακτικών και διευκολύνεται η εκπαίδευση του ατόμου πάνω στην υγιεινή του ύπνου. Η τεχνική αυτή είναι αρκετές φορές επαρκής, για να φέρει την αλλαγή, ειδικά στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει σοβαρή ψυχική διαταραχή. Εξίσου σημαντική κρίνεται και η προοδευτική χαλάρωση των μυών, η οποία στοχεύει στην μείωση της σωματικής υπερδιέγερσης, που συνιστά συνήθη παράγοντα διατήρησης της αϋπνίας. Ο θεραπευόμενος εξασκείται με την ένταση και την χαλάρωση διάφορων μυϊκών ομάδων, ξεκινώντας από τα άκρα και κινείται σταδιακά προς τον κορμό και το κεφάλι. Έτσι, ο ίδιος μαθαίνει να αναγνωρίζει την σωματική ένταση, ώστε να περάσει στη συνέχεια στην χαλάρωση.
Ο ύπνος είναι μια σημαντική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού που προδιαθέτει σε μια καλή επόμενη μέρα. Δεν αρκεί μονάχα η ποσότητα, αλλά και η ποιότητα, για να αισθάνεται κανείς ξεκούραστος και γεμάτος ενέργεια. Η σωρευτική έλλειψη ύπνου συνυφασμένη με ανησυχίες και άγχος μπορεί να πυροδοτήσει την εκδήλωση διαταραχής ύπνου. Η ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για την αντιμετώπισή της, καθώς βοηθάει τον θεραπευόμενο να εντοπίσει τις διαστρεβλωμένες σκέψεις γύρω από τον ύπνο συμβάλλοντας στον τερματισμό της επίρριψης ευθυνών για κάθε προσωπικό πρόβλημα κατά τη διάρκεια της ημέρας στην έλλειψη ύπνου και την αποφυγή καταστροφολογικών σεναρίων σε μία ενδεχόμενη δυσκολία ή αδυναμία έλευσης του ύπνου. Επιπλέον, ο ίδιος με τη βοήθεια του θεραπευτή εκπαιδεύεται στην χαλάρωση και την υγιεινή του ύπνου και τον καθιστά σημαντική του προτεραιότητα.
Πηγές:
https://www.euroclinic.gr/article/diataraxes-ipnou/
https://neyrologos.gr/nevrologikes-pathiseis-symptomata/diataraxes-ypnou/
https://affidea.gr/news/agxos-kai-diataraxes-ipnou-kata-tin-diarkeia-tou-ypnou/
https://www.psychology.gr/themata-ypnou/4209-aipnia-diataraxes-upnou.html
