Bystander Effect – Η απραξία του μάρτυρα

Γράφει η Ιφιγένεια Κολιού, απόφοιτη Ψυχολογίας ΕΚΠΑ

Σκεφτείτε τον εαυτό σας μπροστά σε ένα συμβάν, κάποια στιγμή της ζωής σας οπού κάποιος χρειάστηκε τη βοήθειά σας. Πώς συμπεριφερθήκατε; Πράξατε ακριβώς όπως θα κάνατε εάν δεν υπήρχαν τρίτοι να παρακολουθούν ή διστάσατε; Αντιδράσατε, δώσατε βοήθεια ή φοβηθήκατε;

Ειδικοί κοινωνικοί ερευνητές και ειδικοί ψυχικής υγείας εξηγούν ότι το αν θα παρέμβεις ή όχι σε ένα περιστατικό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό των ατόμων που παρευρίσκονται και γίνονται μάρτυρες του συμβάντος μαζί με εσένα.

Όσο μεγαλύτερο είναι το κοινό που παρακολουθεί το περιστατικό, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να βοηθήσει κάποιος το άτομο που έχει ανάγκη για βοήθεια. To σκεπτικό; Το να είναι μέρος ενός μεγάλου πλήθους αποτρέπει κάθε άτομο να συνεισφέρει με τον τρόπο του, καθώς σκέφτεται ότι δεν χρειάζεται να αναλάβει ευθύνη για μία τέτοια ενέργεια.

Ας δούμε ένα πείραμα που διεξήχθη από τους ερευνητές Bibb Latané και John Darley, οι οποίοι χώρισαν σε αίθουσες τους συμμετέχοντες, άλλους με περισσότερα άτομα, άλλους με λιγότερα, άλλους μόνους τους, βάζοντάς τους να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια.

Ξαφνικά σε κάθε αίθουσα άρχισε να γεμίζει καπνό. Από αυτό το πείραμα βρέθηκε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό (75%) που ανέφερε το γεγονός ήταν από τα άτομα που βρίσκονταν μόνα τους στην αίθουσα, ενώ μόνο το 38% που βρισκόταν με άλλα δύο άτομα, μίλησε.

Το ίδιο συνέβη και με την Kitty Genovese, στις ΗΠΑ, η οποία παρά τις συνεχόμενες προσπάθειες της για έκκληση βοήθειας, δολοφονήθηκε έξω από το διαμέρισμά της τα ξημερώματα, μιας και κανένας γείτονας δεν έτρεξε να βοηθήσει, παρ’ όλο που είχαν ακούσει τις φωνές και είχαν συναίσθηση του τι γινόταν.

Πώς εξηγείται το φαινόμενο bystander;

H παρουσία άλλων ανθρώπων φαίνεται πως δημιουργεί διάχυση της ευθύνης, καθώς οι παρόντες δεν νιώθουν τόση πίεση να επέμβουν για να βοηθήσουν, σκεπτόμενοι ότι κάποιος άλλος μπορεί να αναλάβει δράση, οπότε η ευθύνη μοιράζεται.
Ο δεύτερος λόγος, είναι η ανάγκη που νιώθουμε να συμπεριφερόμαστε με τον σωστό και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Όταν άλλοι παρατηρητές αποτυγχάνουν να αντιδράσουν, τα άτομα συνήθως το εκλαμβάνουν ως απάντηση ότι η αντίδραση δεν είναι απαραίτητη ή κατάλληλη.
Σύμφωνα με ερευνητές, όταν η κατάσταση είναι αμφιλεγόμενη, οι παρατηρητές είναι λιγότερο πιθανό να αντιδράσουν. Όπως συνέβη και με την Genovese, όπου οι 38 μάρτυρες πίστευαν ότι πρόκειται για ερωτικό καβγά, αναφορικά με τις καταθέσεις που έδωσαν, αποτρέποντάς τους από το να συνειδητοποιήσουν ότι η κοπέλα στην πραγματικότητα δολοφονούνταν.

Η αλήθεια είναι πως ναι, είναι δύσκολο εκείνη την ώρα να σκεφτείς τι να κάνεις μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου, καθώς “παγώνεις” από το άγχος και το δίλημμα του “να κάνω κάτι ή όχι”.

Αν είστε εσείς στη θέση του ατόμο που χρήζει βοήθειας, ένας τρόπος για να επιτευχθεί το αίτημά σας, είναι να κοιτάξετε ένα συγκεκριμένο άτομο από τους παρατηρητές και να του ζητήσετε προσωπικά να παρέμβει. Έτσι, προσωποποιώντας το αίτημα, το άλλο πρόσωπο έρχεται σε άβολη θέση και θα του είναι δύσκολο να σας απορρίψει.