Bullying | Πώς το βιώνει το θύμα και πώς ο θύτης;
Γράφει η Ελένη Φουντωτού, επί πτυχίω φοιτήτρια Ψυχολογίας
Bullying. Μία λέξη που συναντάμε πολύ συχνά στην καθημερινότητα μας, όμως ειδικά στα παιδιά δεν είναι πάντα κατανοητή. Ούτε από τους γίνεται πάντα αντιληπτή η κατάσταση που περιγράφει το bullying, καθώς πολλές φορές τα παιδιά δεν μοιράζονται μαζί τους τις καταστάσεις που βιώνουν. Είτε γιατί φοβούνται την αντίδραση τους, είτε γιατί φοβούνται πως αν το μοιραστούν με κάποιον θα τιμωρηθούν και η κακοποίηση προς το μέρος τους θα συνεχιστεί.
Συχνά τα παιδιά μπορεί να νιώθουν και τα ίδια ενοχές για αυτό που τους συμβαίνει. Οι ενοχές μπορεί να βαρύνουν και τους γονείς αν δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν.
Πώς εκδηλώνεται;
Ουσιαστικά με τον όρο Bullying εννοούμε την επιθετική συμπεριφορά από κάποιον με σκοπό να βλάψει ένα άλλο πρόσωπο, σωματικά ή ψυχικά. Η συμπεριφορά αυτή συνήθως επαναλαμβάνεται συχνά και γίνεται συνήθεια. Οι οδυνηρές αυτές συμπεριφορές γίνονται εκ προθέσεως, με στόχο την κατάκτηση της εξουσίας. Αυτή η μορφή βίας μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, όπως:
1. Συναισθηματική κακοποίηση (χαρακτηρισμοί ταπεινωτικοί, βίαιες απειλές, απειλές εγκατάλειψης, κατηγορίες, τιμωρίες).
2. Λεκτική κακοποίηση (είτε γραπτά είτε προφορικά περιλαμβάνει φραστικές επιθέσεις, βρισιές, ακατάλληλα σχόλια, σαρκασμούς, απειλές).
3. Σωματική βία (χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμούς, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση)
4. Κοινωνικός εκφοβισμός (αποκλεισμός, εκφοβισμός σχέσεων, περιλαμβάνει τη φήμη ή τις σχέσεις κάποιου).
5. Διαδικτυακή κακοποίηση (μπορεί να γίνει με μηνύματα, ανώνυμα είτε επώνυμα, μέσω ιστοσελίδων, κοινωνικών δικτύων κτλ).
Το προφίλ του θύτη
Κυρίως ανάμεσα στις παρέες παιδιών, το άτομο που θα προβεί σε μία τέτοια κακοποιητική συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από αυταρχικότητα, παρορμητικότητα, ενώ παράλληλα κατέχει σωματική δύναμη. Οι θύτες είναι άτομα με χαμηλή ενσυναίσθηση, διακατέχονται από αυτοεκτίμηση και δεν δύνανται να ελέγξουν την παρορμητικότητά τους. Ακόμη, για να λύσουν τα διάφορα προβλήματά τους χρησιμοποιούν την βία και την αντεπίθεση. Συνήθως, ο “δράστης” αποζητά να νιώσει ένα αίσθημα επιβεβαίωσης της δύναμής του και επιδιώκει να επιβληθεί στην ομάδα συνομηλίκων με αποτέλεσμα να ευχαριστιέται και να ικανοποιείται όταν κακομεταχειρίζεται άλλους. Όμως υπάρχουν και αποτελέσματα ερευνών που μας εκπλήσσουν, καθώς δείχνουν συνήθως πράγματα αντίθετα. Συνήθως οι θύτες είναι παιδιά που δεν είναι τόσο δημοφιλή στις παρέες, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και δεν είναι συνεργάσιμοι.
Ποια παιδιά είναι υποψήφια θύματα;
Τα θύματα είναι συνήθως άτομα μοναχικά, αδύναμα, αγχώδη, ανασφαλή, ήσυχα, ευαίσθητα, με ελάχιστους ή καθόλου φίλους και με περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες. Όμως η κυριότερη διαφορά από τους συνομηλίκους τους είναι η ψυχική ή σωματική τους αδυναμία. Ακόμη, αιτία για να βιώσουν κακοποιητικές συμπεριφορές μπορεί να αποβεί και η απόκλιση κάποιων χαρακτηριστικών ή συμπεριφορών τους από τον μέσο όρο, η οποία θυματοποιεί πιο εύκολα ένα άτομο, για παράδειγμα η διαφορετική εθνικότητα, η θρησκεία, η αναπηρία, οι μαθησιακές δυσκολίες.
Το θύμα σπάνια αντιδρά ή αμύνεται σε μια εκφοβιστική συμπεριφορά. Συνήθως αποσύρεται, κλαίει ή θυμώνει. Η συμπεριφορά του δεν είναι προκλητική ή επιθετική. Επομένως, σε μια αναπόφευκτη σύγκρουση υποχωρεί παθητικά. Αυτό είναι που δίνει την ώθηση και τη δύναμη στον θύτη για να συνεχίσει την παρενοχλητική του συμπεριφορά. Ωστόσο, υπάρχουν και τα προκλητικά θύματα, τα οποία είναι υπερκινητικά, προκλητικά, δεν συνεργάζονται και παρενοχλούν τους άλλους. Στην κορύφωση μίας σύγκρουσης όμως μετατρέπονται σε θύματα.
Πόσο σημαντική είναι η πρόληψη;
Όσον αφορά στην πρόληψη ώστε το παιδί να μπορεί να αντιμετωπίσει συμπεριφορές εκφοβισμού που πιθανόν βιώνει από άλλα άτομα, θα πρέπει οι γονείς πρωτίστως και αργότερα το σχολείο, να χτίσουν μια σχέση εμπιστοσύνης, ελεύθερης έκφρασης και χωρίς κριτική, ώστε το παιδί να αισθάνεται κοντά στους δικούς του αλλά και στους δασκάλους του, ώστε να μπορεί να μοιραστεί μαζί τους τα προβλήματα που τον απασχολούν. Αυτό ίσως να είναι δύσκολο κάποιες φορές, κυρίως αν το παιδί χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια, αλλά αξίζει να προσπαθήσουν να το στηρίξουν σε αυτή τη δύσκολη φάση.
Όσον αφορά την πρόληψη προς το να μην αναπτύξει ένα παιδί συμπεριφορές εκφοβισμού, θα πρέπει το περιβάλλον του παιδιού να έχει φροντίσει από νωρίς να εμφυσήσει στο ίδιο τις αξίες του σεβασμού, της αλληλεγγύης και της ομορφιάς του να προσφέρει στους λιγότερο δυνατούς. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό, πως τα παιδιά μιμούνται τις συμπεριφορές των γονέων τους, οπότε δεν είναι ωφέλιμο να ζητάνε από το παιδί να μην κάνει κάτι “κακό”, που όμως το κάνουν οι ίδιοι. Η μετάδοση αξιών τόσο από την οικογένεια όσο και από το σχολείο μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα στην πρόληψη του φαινομένου του εκφοβισμού.
Ας βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι!
